هر روز، موسیقیدانان با تعداد زیادی از واژهها و مفهومهای مربوط به دانش موسیقی سر و کار دارند. اگرچه حوزهی این مفاهیم بسیار وسیع است، ولی یک نوازندهی حرفهای باید همهی آنها را به خوبی فرا بگیرد. در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، میخواهیم یکی از این اصطلاحات کلیدی به نام فرماتا را برای شما توضیح دهیم.
فرماتا در موسیقی چیست؟
پیش از آن که به سراغ معنی و کاربرد فرماتا برویم، بیایید کمی ریشه این واژه را بررسی کنیم. فرماتا در اصل یک کلمه ایتالیایی است و معنای آن “توقف”، “ایست” یا “مکث” است. این معنا به خوبی نقش آن در موسیقی را نشان میدهد. جالب است بدانید که در گفتار روزمره ایتالیایی، فرماتا به “چشم پرنده” هم معنی میدهد که شکل این علامت را به یاد ما میآورد. برخی از آهنگسازان امروزی، فرماتا را فراتر از شکل کلاسیک آن (که شبیه یک نیمدایره است) به کار بردهاند و برای نشان دادن زمان مکث، از فرماتاهای مربعی و مثلثی شکل نیز استفاده کردهاند؛ البته این شکلها چندان متداول و رسمی نیستند. حالا که با معنی و شکل این علامت آشنا شدیم، بهتر است نگاهی به کاربرد اصلی آن در موسیقی بیندازیم.
فرماتا در سده پانزدهم میلادی به دنیای موسیقی وارد شد. این علامت معمولاً در بالای نت و گاهی هم در زیر آن قرار میگیرد؛ همچنین میتوان آن را روی سکوت یا حتی خط میزان نیز مشاهده کرد. فرماتا نشان میدهد که آن نت باید مدت زمان بیشتری نسبت به ارزش اصلی خود کشیده شود. بیتردید اولین پرسشی که برایتان پیش میآید این است که دقیقاً چقدر باید آن را نگه داریم؟ پاسخ این است که این موضوع کاملاً به سلیقه و تشخیص نوازنده یا رهبر ارکستر بستگی دارد. در ارکسترهای بزرگ، معمولاً رهبر ارکستر است که تعیین میکند نتهای دارای فرماتا چقدر کشیده شوند. در مقابل، نوازندگانی که به تنهایی اجرا میکنند، خودشان در این مورد تصمیم میگیرند. معمولترین شیوه این است که با استفاده از فرماتا، ارزش زمانی نت دو برابر شود.
نامهای دیگر فرماتا در موسیقی
علامت ایست (Corona) در ایتالیایی
نقطهٔ توقف (Point d’orgue) در فرانسوی
علامت درنگ (Fermate) در آلمانی
علامت مکث (Calderón) در اسپانیایی
توقف موقت (Suspensão) در پرتغالی