آیا تا به حال عبارت “روانشناسی موسیقی” به گوشتان خورده است؟ میدانید این حوزه از دانش دقیقاً چه مفهومی دارد و به چه موضوعاتی میپردازد؟ در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، قصد داریم همه چیز را درباره این رشته جالب و تأثیرگذار به زبان ساده بیان کنیم.
روانشناسی موسیقی چیست؟
روانشناسی موسیقی، یکی از رشتههای علمی است که به مطالعه رفتارها و تجربههای مرتبط با موسیقی میپردازد. این حوزه درک ما از موسیقی و تأثیر آن بر زندگی روزمره را بررسی میکند، به تحلیل احساسی و معنایی قطعات موسیقی توجه دارد و واکنشهای ذهنی ما نسبت به آنها را مطالعه میکند. این دانش و پژوهشهای آن در زمینههای گوناگونی مانند درمان با موسیقی، ساخت آهنگ، آموزش، و نیز در حوزههای هوش و خلاقیت مورد استفاده قرار میگیرد.
تاریخچه روانشناسی موسیقی
تا پیش از قرن نوزدهم، موسیقی بیشتر با کمک ریاضیات بررسی میشد. قدمت این نگاه به حدود قرن ششم قبل از میلاد و زمان فیثاغورث میرسد. پس از او نیز اندیشمندانی مانند آناکساگوراس و بوئتیوس همین راه را ادامه دادند و باور داشتند که موسیقی با قوانین فیزیک قابل درک است. اما آریستوکسنوس از نخستین کسانی بود که با این روش مخالفت کرد و معتقد بود برای شناخت موسیقی باید به حس و حافظه انسان توجه کرد.
در اواخر قرن نوزدهم، روانشناسی موسیقی به شکل امروزی آن، در کنار روانشناسی تجربی و در چارچوب مکتب ساختارگرایی پدید آمد. ویلهلم وونت از پیشگامان این حوزه بود و درباره ارتباط ریتم با احساس کشش و آسودگی حرکتی تحقیق کرد. با گذر زمان، مکتب ساختارگرایی جای خود را به نظریههای گشتالت و رفتارگرایی داد و در نتیجه، روانشناسی موسیقی تنها به بررسی واکنشهای افراد محدود نماند. در این دوره، پژوهشگرانی مانند گیزا ریویس و آلبرت ولک مطالعات گستردهای در زمینه آموزش موسیقی و مهارتهای مرتبط با آن انجام دادند. همچنین کارل سی شور مفهوم روانشناسی استعداد موسیقی را پایهگذاری کرد.
زمینههای تحقیقاتی روانشناسی موسیقی
ادراک و شناخت
در این زمینه، دانشمندان به بررسی این موضوع میپردازند که انسانها چگونه نواها و آهنگهای گوناگون را درک میکنند. این پژوهشها از شاخههای مختلفی مانند دانش اعصاب، شناختشناسی، نظریههای موسیقی، علوم کامپیوتر، روانشناسی، فلسفه و زبانشناسی بهره میگیرد.
پاسخ عاطفی
هدف این پژوهش، مطالعه احساساتی است که با گوش دادن به آهنگها در انسانها پدید میآید. محققان به بررسی سبک موسیقی، شیوه واکنش افراد و همچنین ویژگیهای شخصیتی شنوندگان میپردازند.
عصب روانشناسی
پژوهشگران با کمک روشهای عکسبرداری از مغز، به بررسی عملکردهای مغز هنگام گوش دادن به آهنگ و نواختن آن میپردازند.
فرهنگ
فرهنگ هر جامعهای نقش مهمی در شکلگیری سلیقه موسیقایی افراد دارد. این فرهنگ بر نوع موسیقی که دوست داریم، خاطراتی که از آهنگها در ذهن داریم و حتی احساساتی که هنگام شنیدن یک قطعه موسیقی تجربه میکنیم، تأثیر مستقیم میگذارد. در واقع، فرهنگ مانند یک فیلتر عمل میکند که نحوه درک و واکنش ما به صداها و نواهای مختلف را تعیین میکند.