سیتار یک ساز زهی در موسیقی هندی است که با زخمه زدن نواخته میشود. این ساز از خانواده لوتها به حساب میآید و ویژگیهای ظاهری متمایزی دارد: دستهای بلند و باریک و کاسهای شبیه به یک گلابی. در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، شما را بیشتر با این ساز منحصر به فرد آشنا میکنیم. همراه ما بمانید تا ادامه مطالب را با هم مرور کنیم.
سیتار از سازهای زهی زخمهای موسیقی هندی
یکی از کهنترین فرهنگهای جهان، فرهنگ هند است که از میراث موسیقایی پرباری برخوردار است. تاریخ موسیقی در این سرزمین به حدود چهار هزار سال پیش از میلاد بازمیگردد.
سبک موسیقی هند و به طور کلی منطقه شبهقاره، در مقایسه با کشورهای غربی که با سرعت زیاد تغییر میکنند، کمتر دگرگون شده است. موسیقیدانان هندی به ندرت بدون توجه به بنیانهای اصلی موسیقی سرزمین خود، دست به آفرینش اثر میزنند.
آنان موسیقی را یک نوآوری همیشگی و جاری در فرهنگ خود میدانند که پیوسته روی آن کار شده و آفرینش دوباره نغمهها و وزنها از هزاران سال گذشته تاکنون ادامه دارد.
سازی از خانواده لوت
سیتار یک ساز زهی و از دسته سازهای زخمهای در موسیقی هندی است که به خانواده لوتها تعلق دارد. این ساز دستهای دراز و کاسهای گلابیشکل دارد. سیتار هفت سیم اصلی و بین ۱۱ تا ۱۳ سیم تشدیدکننده دارد که زیر سیمهای اصلی قرار میگیرند. این ساز با یک مضراب فلزی نواخته میشود و در شمال هند، پاکستان و بنگلادش رواج دارد.
سیمهای اصلی سیتار که وظیفه تولید نغمهها را بر عهده دارند، پس از زخمه خوردن، سیمهای تشدیدکننده را نیز به ارتعاش درمیآورند. پردههای روی دسته این ساز از جنس فلز و به شکل کمانی هستند.
طول این ساز معمولاً حدود ۱٫۲ متر است و کاسه آن شبیه یک کدو میباشد. دسته آن چوبی، توخالی، پهن و کشیده است و دارای گوشیهایی در جلو و کنار میباشد. همچنین حدود ۲۰ پرده متحرک و خمیده روی دسته قرار دارد.
سیمهای ساز فلزی هستند و معمولاً شامل پنج سیم برای اجرای ملودی، یک یا دو سیم برای تأکید روی ضربآهنگ و سیزده سیم کمکی در زیر پردهها میشوند. این سیمهای کمکی معمولاً بر اساس نتهای دستگاه موسیقایی (راگا) کوک میشوند.
پردههای برجسته فلزی در طول دسته ثابت شدهاند اما امکان جابهجایی محدودی دارند. اغلب یک کدوی تشدیدکننده دیگر نیز در قسمت بالایی دسته و نزدیک گوشیها وجود دارد. این بخش علاوه بر کمک به تعادل وزن ساز، هنگام استراحت نوازنده در نگهداری ساز نیز مفید است.
نحوه نواختن سیتار
نوازندگان سیتار معمولاً در حالت نشسته ساز را با زاویهای نزدیک به ۴۵ درجه روی پاهای خود قرار میدهند. آنها با استفاده از یک مضراب سیمی که بر انگشت اشاره دست راست میکنند، سیمها را به صدا درمیآورند. همزمان، دست چپ روی دسته ساز حرکت میکند و با فشار دادن سیمها روی پردهها یا کشیدن آنها به طرفین، نتهای مختلف را ایجاد میکند.
سیتارهای امروزی معمولاً شش یا هفت سیم اصلی برای نواختن ملودی دارند (که برخی از این سیمها بیشتر برای تأکید روی ضربها و همراهی به کار میروند) و علاوه بر آن، دوازده سیم تشدیدکننده یا بیشتر در زیر سیمهای اصلی دارند. بعضی از سیتارها یک کدوی کوچک تشدیدکننده هم دارند که به قسمت بالایی دسته ساز متصل است.
سیتار مشهورترین ساز تکنواز در موسیقی سنتی هند به شمار میرود و در اجراهای کنسرت اغلب با یک جفت طبلا همراهی میشود. این ساز امروزه در خارج از مرزهای هند نیز شناخته شده است.
نوع دیگری از سیتار که در هند به آن Mind گفته میشود، قابلیت اجرای گام مینور را دارد. این قابلیت برای گیتاریستهای موسیقی راک یک آرزوی دستیافتنی محسوب میشود. نواختن این گام به نوازنده اجازه میدهد تا ملودی را به شکلی کامل اجرا کند و صدایی شبیه به ناله و گریه انسان ایجاد نماید.