موسیقی همواره جایگاه ویژهای در زندگی ایرانیان داشته و به نوعی با فرهنگ این سرزمین عجین شده است. در میان دورههای تاریخی، عصر هخامنشیان از زمانهایی است که موسیقی در آن بسیار گرامی داشته میشد. در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر درباره اهمیت موسیقی در دوران هخامنشیان بخوانید.
جایگاه موسیقی در دوران هخامنشیان
موسیقی یکی از هنرهای مهم در زندگی انسانها از گذشتههای دور بوده است. ابزار و سازهای موسیقی در هر دورهای به شکلهای گوناگونی ساخته و نواخته میشدهاند. بر اساس یافتههای باستانشناسان از حفاریها، سنگنگارهها و کتیبههای قدیمی، میتوان فهمید که موسیقی از دیرباز با فرهنگ و جامعه ایران پیوند عمیقی داشته است.
از هردوت نقل است که در دوران امپراتوری هخامنشی که به «امپراتوری پارسی» نیز معروف است، موسیقی نقش مهمی بهخصوص در محاکم دادگاهی داشتهاست. او میگوید که وجود موسیقی برای مراسم مذهبی پرستش خداوند، بسیار ضروری بودهاست.
موسیقی در ایران تاریخی به قدمت تاریخ کهن این سرزمین دارد. در ایران باستان، هنگام طلوع و غروب آفتاب، گروهی طبل و کرنا مینواختند. در آن زمان سه گونه موسیقی مرسوم بود: موسیقی آیینی، موسیقی مجالس شاد و موسیقی رزمی. علاوه بر این، در جشنها و روزهای مهم ملی و تاریخی، صدای موسیقی ایرانی به گوش میرسید.
هفت دوره در دوران باستان
به طور کلی، تاریخ موسیقی در ایران باستان را میتوان به هفت دوره اصلی تقسیم کرد:
۱. دوره پیشدادیان (۲۴۴۱ سال، از ۳۵۶۹ تا ۱۱۲۸ پیش از میلاد)
۲. دوره کیانیان (۴۲۰ سال، از ۱۱۲۸ تا ۷۰۸ پیش از میلاد)
۳. دوره مادها (۱۵۸ سال، از ۷۰۸ تا ۵۵۰ پیش از میلاد)
۴. دوره هخامنشیان (۲۲۰ سال، از ۵۵۰ تا ۱۸۷ پیش از میلاد)
۵. دوره سلوکیان (۱۴۳ سال، از ۳۳۰ تا ۱۸۷ پیش از میلاد)
۶. دوره اشکانیان (پارتها) (۴۷۵ سال، از ۲۴۹ پیش از میلاد تا ۲۲۶ پس از میلاد)
۷. دوره ساسانیان (۴۲۰ سال، از ۲۴۹ تا ۶۴۶ پس از میلاد)
خنیای باستانی ایرانی
اصطلاح «خنیای باستانی ایرانی» به دورهای پس از حکومت هخامنشیان اشاره دارد. در آن زمان، سه گونه موسیقی رواج داشت: موسیقی جنگی، موسیقی مجالس شاد و موسیقی آیینی. موسیقی جنگی معمولاً در میدان نبرد و هنگام جنگهای دوران هخامنشی نواخته میشد.
به نظر میرسد یکی از هفت خط و زبان رایج در آن عصر که مردم عادی با آن آشنا بودند، احتمالاً همان موسیقی بوده است و ترانههایی مانند سوگ سیاوش با آن زبان و خط خوانده میشده. با این حال، اطلاعات دقیق و جزئی از آن دوران در دسترس نیست.
البته سرودهای دینی مانند گاتها به شکلی آهنگین و به صورت آواز خوانده میشدند، ولی در آیین کهن ایرانی، موسیقی جایگاه ویژهای نداشت. در مقابل، موسیقی غیرمذهبی در قالب رقص و آواز میان مردم رواج داشت.