در دنیای موسیقی، گاهی واژههایی به کار میروند که معنای نزدیک به هم دارند، ولی دقیقاً یکسان نیستند. این شباهت گاهی باعث میشود به اشتباه به جای هم استفاده شوند. برای به کار بردن درست این واژهها، لازم است تفاوت آنها را به خوبی درک کنیم.
دو اصطلاح «آهنگساز» و «ملودیساز» نیز از این دست هستند. در این نوشته، میخواهیم به تفاوت این دو نقش در موسیقی بپردازیم. امیدواریم تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
تفاوت میان آهنگساز و ملودیست
برای اینکه تفاوت بین آهنگساز و ملودیساز را متوجه شوید، لازم است ابتدا معنی و کار هر یک را به خوبی بشناسید. این شناخت به شما کمک میکند تا وظیفه و تأثیر هر کدام را به درستی درک کنید.
مفهوم آهنگساز و آهنگسازی
آهنگسازی هنر ساختن یک قطعه موسیقی است. به شخصی که قطعهای موسیقی میسازد، آهنگساز میگویند.
آهنگساز کسی است که همه بخشهای یک قطعه موسیقی را طراحی میکند. او نتهای هر ساز را مینویسد، مشخص میکند که از چه سازهایی استفاده شود و نحوه ترکیب صداهای سازها با یکدیگر چگونه باشد. به بیان دیگر، آهنگساز ابتدا ملودی اصلی و ملودیهای تکمیلی برای سازهای مختلف را میسازد. سپس بر اساس گام موسیقی، هارمونی (یعنی آکوردها و آرپژها) را انتخاب میکند و در نهایت کار ارکستراسیون یا همان چیدمان سازها را انجام میدهد.
در این فرآیند، معمولاً خود آهنگساز نقش تنظیمکننده را نیز بر عهده دارد، چون کسی که هارمونی را مشخص میکند در واقع تنظیم را انجام داده است. یکی از تفاوتهای موسیقی تولیدشده با نرمافزار و موسیقی اجرای زنده در همین موضوع است.
در ایران، کار آهنگسازی اغلب بین چند نفر تقسیم میشود: کسی که ملودی اصلی را میسازد، تنظیمکننده و نوازندگان. این سه بخش با هم ترکیب میشوند تا یک قطعه موسیقی کامل به وجود آید. در بیشتر موسیقیهای پاپ و راک ایرانی، به جز صدای خواننده، تمام صداهای دیگر حاصل کار تنظیم است و کیفیت نهایی آن به مهندسی صدا بستگی دارد. این صداها میتواند از طریق نوازندگی زنده (آکوستیک)، استفاده از فایلهای صوتی آماده (سمپل) یا سازهای مجازی (VST) ایجاد شود.
نقش تنظیم کننده
کار تنظیم کننده در ساخت و زیباسازی یک آهنگ بسیار مهم و انکارناپذیر است. بارها دیده شده که یک ملودی ساده، پس از تنظیم درست و خلاقانه، آنقدر زیبا و گیرا میشود که به بهترین شکل ممکن شنیده میشود و به یک اثر محبوب و پرطرفدار تبدیل میگردد.
برعکس این موضوع نیز کاملاً درست است؛ یک تنظیم کننده بیتجربه یا ناآگاه میتواند حتی یک ملودی دلنشین و قوی را خراب کند و از اثرگذاری بیندازد. بنابراین مرحله تنظیم در ساختن یک قطعه موسیقی، مرحلهای بسیار مهم و جدی است که باید با دقت و تخصص انجام شود.
یک آهنگساز و یک ملودیساز هر دو در خلق موسیقی نقش دارند، اما کارشان با هم فرق میکند.
ملودیساز کسی است که خط اصلی و گوشنواز یک قطعه موسیقی را میسازد. این همان قسمتی است که معمولاً آن را زمزمه میکنیم یا به خاطر میسپاریم. مثل یک داستان اصلی که با نتهای موسیقی بیان میشود.
اما آهنگساز کار گستردهتری انجام میدهد. او نه فقط ملودی، بلکه تمام بخشهای یک قطعه موسیقی را طراحی و سازماندهی میکند. این شامل هارمونی (نتهای همنوا)، ریتم، تنظیم برای سازهای مختلف و ساختار کلی اثر است. آهنگساز مانند یک معمار است که کل ساختمان یک قطعه موسیقی را از پایه میسازد.
به بیان ساده، ملودیساز خالق ایده مرکزی و آوازگونه اثر است، در حالی که آهنگساز این ایده را گرفته و آن را به یک قطعه کامل و چندبعدی موسیقایی تبدیل میکند.
ملودی چیست ؟
ملودی یا نوا در موسیقی، به دنبالهای از نتها گفته میشود که وقتی پشت سر هم نواخته میشوند، حس یک قطعهٔ کامل و یکپارچه را به شنونده منتقل میکنند. به بیان ساده، ملودی رشتهای از نتهای گوناگون است که با زمانبندی متفاوت و در ترکیب با سکوتها، یک جملهٔ موسیقایی را میسازند. بالا و پایین رفتن زیر و بمی نتها به ملودی روح میبخشد و آن را دلنشین و زیبا میکند.
یک ملودی میتواند برای ساز خاصی ساخته شود یا برای خواننده طراحی گردد. در هر حال، برای اجرای آن نیاز به یک ساز یا یک خواننده است تا آن را بنوازد یا بخواند. آکوردها (یا هارمونی) نقش تکمیلکنندهٔ ملودی را دارند و اگر برای یک ملودی، دنبالهای از آکوردهای مناسب و خوشایند انتخاب شود، زیبایی و جذابیت آن چندین برابر خواهد شد.
ملودی ساز
برای اینکه معنای ملودی ساز را راحتتر بفهمیم، فرض کنید کل یک آهنگ را حذف کنیم. آنچه باقی میماند فقط صدای خواننده است. به این خط اصلی آهنگ که خواننده اجرا میکند، وکال یا صدای خواننده میگویند. کار ملودی ساز این است که دقیقاً همین خط ملودیک وکال را میسازد و مشخص میکند که یک شعر باید چگونه خوانده شود و با چه لحنی ادا گردد. در واقع، میتوان گفت هسته و بنیان یک قطعه موسیقی پاپ در همین ملودی وکال نهفته است و بقیه بخشهای آهنگ بر اساس این المان مهم ساخته و پرداخته میشوند.