آوازهای محلی منطقه اران را میتوان به شیوههای گوناگونی دستهبندی کرد. یکی از این دستهها، آواز دشتی نام دارد. آواز دشتی در واقع از دستگاه شور در موسیقی ایرانی گرفته شده است. در ادامه این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با این قالب آوازی آشنا خواهید شد.
آواز یا آهنگ دشتی چیست؟
آواز دشتی یکی از مقامهای آوازی در موسیقی سنتی ایران است و به عنوان بخشی از دستگاه شور شناخته میشود. نام این آواز به احتمال زیاد از منطقه دشتستان گرفته شده که امروزه در استان بوشهر واقع است و همسایه استان فارس میباشد. با این حال، برخی از بخشهای این آواز شباهت زیادی به موسیقی مناطق شمالی ایران، به ویژه موسیقی گیلان، دارد.
آواز دشتی تنها آوازی است که نت اصلی دانگ آغازین آن ثابت نیست و میتواند تغییر کند. به این صورت که اگر چهار نت آغازین آن فا، سل، لا و سی بمل باشند، نت لا که نت اصلی این بخش است، به لا کرن (یعنی یک چهارم پرده پایینتر) تبدیل میشود. این آواز با وجود حس غم و اندوهی که دارد، در عین حال بسیار نرم و ظریف است.
آواز دشتی روایتگر سادگی و بیپیرایگی است؛ آوازی که با دشتها، کوهها و جنگلهای سرسبز ایران هماهنگی دارد، زیبا و بیپایان است. آواز دشتی یعنی زندگی چوپان، به همان سادگی و بیآلایشی.
آواز چوپانی ایران
آواز دشتی را میتوان آواز چوپانی ایران دانست، همانطور که در یونان باستان نیز آوازهای چوپانی رواج داشت و فرانسویان به آن «آواز چوپانی» میگفتند.
این آواز، غمها و رنجهای روزگار، نالهها و شکوههای عاشقانه را با زبانی نازک و احساسی بیان میکند. گوشههای زیبایی مانند بیدگانی، دیلمان، چوپانی، غمانگیز، مثنوی، گیلکی و گوچهباغی بخشی از آواز دشتی هستند.
بسیاری از تصنیفها و کارهای ماندگار موسیقی ایرانی در آواز دشتی ساخته شدهاند و آهنگسازان بسیاری آثار خود را در این دستگاه خلق کردهاند. سرود «ای ایران» ساخته استاد روحالله خالقی نمونهای از این آثار بهیادماندنی در آواز دشتی است.
همچنین استاد ابوالحسن صبا، نغمه «دیلمان» را با الهام از طبیعت زیبای منطقه دیلمان آفرید و این نغمه زیبا به عنوان یک گوشه در آواز دشتی به مجموعه ردیفهای موسیقی ایرانی اضافه شد.