در یک گروه بزرگ موسیقی که به آن ارکستر میگویند، هر نوازنده کار و مسئولیت خاص خودش را دارد. پس از رهبر ارکستر، مهمترین نقش را معمولاً فردی به نام “کنسرت مستر” بر عهده دارد که همان نوازندهٔ اول ویولن است. اگر دوست دارید بدانید کنسرت مستر دقیقاً چه کاری انجام میدهد، چرا جایگاه او اینقدر مهم است و چه دلایلی وجود دارد که این سمت را یک نوازندهٔ ویولن بر عهده میگیرد، در ادامهٔ این نوشته همراه ما باشید.
کنسرت مستر کیست؟
کنسرتمستر، نوازنده اصلی ویولن در یک ارکستر است. او بعد از رهبر ارکستر، مهمترین نقش را در گروه دارد. کنسرتمستر که به عنوان بهترین نوازنده ویولن شناخته میشود، در ردیف اول و در کنار جایگاه رهبر مینشیند. معمولاً پس از این که بقیه اعضای ارکستر در جای خود قرار گرفتند، او به تنهایی روی صحنه میآید، به حضار تعظیم میکند و مورد تشویق قرار میگیرد.
همه قطعههای تکنوازی ویولن را کنسرتمستر اجرا میکند و همچنین قبل از شروع برنامه، مسئولیت کوک کردن سازهای ارکستر بر عهده اوست. او که ماهرترین نوازنده ویولن در ارکستر است، با نواختن و حرکت دادن آرشهاش، بخش سازهای زهی را هماهنگ میکند. در آغاز یا پایان برنامه، معمولاً کنسرتمستر به نمایندگی از تمام اعضای ارکستر، با رهبر دست میدهد. این کار نماد قدردانی از همه گروه و همکاری بین آنهاست.
وظایف کنسرت مستر یا ویولنیست اول
تنظیم و هماهنگی ارکستر قبل از شروع برنامه
نواختن قسمتهای سولو ویولن (به غیر از کنسرتو که توسط نوازنده مهمان اجرا میشود)
هماهنگسازی گروه سازهای زهی با حرکت آرشه و نواختن
ایجاد ارتباط میان رهبر و نوازندگان ارکستر
تعیین جزئیات فنی مربوط به ویولن و دیگر سازهای زهی
رهبری ارکستر در شرایط خاص و ضروری
چرا کنسرت مستر همیشه باید ویولنیست باشد؟
در دوره موسیقی باروک، ساز هارپسیکورد نقش اصلی را در ارکستر داشت. آهنگسازان پشت این ساز مینشستند و با کمک آن هارمونی قطعات را کنترل میکردند. با این حال، هارپسیکورد برای هدایت و رهبری ارکستر چندان مناسب نبود. چون نوازنده برای نواختن آن باید هر دو دستش را روی صفحه کلید میگذاشت و در نتیجه فقط با تکان دادن سرش میتوانست به نوازندگان اشاره کند. این روال تا زمانی ادامه داشت که ویولنها به ارکستر اضافه شدند.
در اواخر سده هفدهم، نوازندگان ویولن که در آهنگسازی هم تبحر داشتند، به جمع ارکسترها پیوستند. خیلی زود، نوازنده اول ویولن — مانند نوازنده هارپسیکورد — نقش رهبری را بر عهده گرفت. البته یک ویولنیست آزادی حرکت بیشتری داشت و حتی با حرکت دادن آرشه میتوانست بهتر ارکستر را هدایت کند.
گاهی در برخی اجراهای اپرا یا آثار ارکستری، نوازنده هارپسیکورد و نوازنده اول ویولن با هم ارکستر را رهبری میکردند. هارپسیکورد مسئول راهنمایی خوانندگان بود و ویولنیست سرپرستی نوازندگان را برعهده داشت. اما این روش هم مشکلات خودش را داشت و حضور دو رهبر گاه باعث بینظمی میشد.
سرانجام نوازندگان ویولن در این نقش برنده شدند، چون به تدریج آهنگسازان شروع به خلق قطعاتی قوی و هماهنگ کردند که دیگر نیازی به هارپسیکورد نداشت.
در پایان سده هجدهم، با پیچیدهتر شدن موسیقی، کار برای ویولنیستهای اول سخت شد و آنها نمیتوانستند همزمان هم بنوازند و هم با دقت ارکستر را رهبری کنند. بنابراین تصمیم گرفته شد یک نفر به عنوان رهبر اصلی ارکستر انتخاب شود.
امروزه نیز در ارکسترها، کنسرتمایستر حضور دارد، اما برخلاف گذشته نقش رهبری کامل را ندارد و فقط به عنوان رابط بین نوازندگان و رهبر ارکستر عمل میکند.