همان طور که میدانید، سازها را بر اساس شیوهی نواختن و ویژگیهایشان در گروههای مختلفی طبقهبندی میکنند. مثلاً به سازهایی که با ضربه زدن به صدا درمیآیند، سازهای کوبهای میگویند و سازهایی که با دمیدن هوا نواخته میشوند، سازهای بادی نام دارند. اما جالب است بدانید سازی هم وجود دارد که با آب نواخته میشود! اگر شما هم به سازهای غیرمعمول و جالب توجه علاقه دارید، در ادامه با این ساز که هیدرولوفون نام دارد، بیشتر آشنا شوید.
ساز هیدرولوفون، سازی که با آب نواخته می شود
هیدرولوفون یک ساز موسیقی است که صدای آن از طریق آب ایجاد میشود. این ساز به شکل مستقیم و با تماس دست یا بدن با آب نواخته میشود و صدا به کمک حرکت و لرزش آب تولید میگردد. در واقع همانطور که سازهای بادی با وزش هوا به صدا درمیآیند، هیدرولوفون نیز با ارتعاشات آب، نتهای موسیقی را پدید میآورد. این ساز، اولین و تنها سازی در جهان محسوب میشود که منبع اصلی صدای آن آب است.
نحوه نواختن ساز هیدرولوفون
در این ساز، نوازنده با گذاشتن انگشت روی سوراخهای آن، مسیر آب را میبندد و نت دلخواهش را به صدا درمیآورد. این ساز بر اساس روشی که نوازنده جریان آب را قطع میکند یا بر پایهٔ سیستم تولید صدای هیدرولیکی، کار میکند. هیدرولوفونها در واقع از جریان آب برای تولید صدا استفاده میکنند.
این ساز یک رابط کاربری دارد که با قطع کردن فوارههای آب، صدا ایجاد میکند. بعضی از هیدرولوفونها نی دارند (یک یا چند نی برای هر سوراخ) و بعضی دیگر بدون نی هستند و در عوض برای هر سوراخ یک قطعهٔ ثابت و بدون حرکت دارند که باعث میشود قسمتهای متحرک نداشته باشند و کمتر فرسوده شوند.
هیدرولوفون در دههٔ ۱۹۸۰ توسط استیون مان، دانشمند و مخترع کانادایی که به خاطر کارهایش در عکاسی رایانهای معروف است، ساخته شد تا افراد نابینا یا کمبینا بتوانند از طریق حواسی غیر از بینایی، موسیقی را تجربه کنند.
با این که این ساز از بیرون ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما طرز کار درونی آن بسیار ساده است و شبیه سازهای بادی مثل ساکسیفون و قرهنی عمل میکند. این ساز از نظر ظاهری شبیه کیبورد الکتریکی است و میتوان آن را روی انواع مختلفی از دستگاههای صوتی نصب کرد. همچنین هیدرولوفون کاربردهای متنوع دیگری هم دارد؛ مثلاً میتوان نمونهای از آن را درون یک جکوزی یا وان آب گرم قرار داد.
ایده ساخت ساز
استیون مان میگوید ایده ساخت ساز هایدروفولون کاملاً تصادفی به ذهنش رسید. این فکر زمانی شکل گرفت که او کامیونی را میدید که مخزنهایش با هیدروژن مایع پر میشد. صدایی که هنگام عبور هیدروژن مایع از لولههای دستگاه به گوش میرسید، برای او بسیار جذاب و الهامبخش بود. او در این باره میگوید:
«صدای جریان پیدا کردن آن مایع به نحوه ماورایی و جادویی بود. صدایی خاص که تا به حال مشابه آن را نشنیده بودم. شاید هم شنیده بودم ولی تا آن روز به آن توجهی نداشتم».
به این ترتیب، ساز هایدرولوفون که یکی از عجیبترین سازهای دنیاست متولد شد. شاید ظاهر این ساز کمی پیچیده به نظر برسد، اما روش کار آن بسیار ساده است و شباهت زیادی به سازهای بادی مانند قرهنی و ساکسیفون دارد.