کمانچه یکی از سازهای قدیمی و اصیل ایرانی است. این ساز از دورهی صفویه و قاجار در موسیقی ایران جای داشت، البته شکل کمانچهی امروزی با نمونههای قدیمی آن تفاوت دارد. وقتی ویولن به ایران آمد، تأثیر زیادی روی کمانچه گذاشت و تغییراتی در آن ایجاد کرد؛ از جمله تعداد سیمهایش از سه تا به چهار تا افزایش یافت. سرانجام، کمانچهی امروزی در سال ۱۳۹۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. امروزه افراد زیادی دوست دارند نواختن کمانچه را یاد بگیرند. در شروع راه، معمولاً سوالاتی برای هنرجویان پیش میآید؛ مثلاً اینکه آیا یادگیری کمانچه دشوار است؟ چقدر زمان میبرد تا بتوانیم آن را بنوازیم؟ روش صحیح نواختن کمانچه چگونه است؟ در این نوشته قصد داریم به این پرسشها پاسخ دهیم. همچنین میتوانید مطالب آموزشی بیشتری درباره کمانچه در وبلاگ ندابلاگ مطالعه کنید.
یادگیری کمانچه چقدر طول میکشد؟
برای اینکه بدانید چقدر طول میکشد تا کمانچه یاد بگیرید، اول باید هدف خود را مشخص کنید. اگر قصد دارید فقط در سطح مبتدی باشید و بتوانید ملودیهای ساده را اجرا کنید، حدود یک تا دو سال زمان لازم است. اما اگر میخواهید به مهارت بالایی برسید و در کنار دیگران به صورت گروهی بنوازید، باید دستکم چهار سال تمرین منظم داشته باشید. این مدت زمانها تقریبی است و ممکن است شما بسته به سن، استعداد و زمانی که برای تمرین میگذارید، زودتر یا دیرتر به نتیجه برسید.
بهترین سن یادگیری کمانچه چند سال است؟
برای شروع یادگیری ساز کمانچه، کودکان باید حداقل شش سال داشته باشند. اما برای بزرگسالان، هیچ محدودیت سنی وجود ندارد. افراد در هر سنی میتوانند آموزش کمانچه را شروع کنند و اگر علاقه و پشتکار لازم را داشته باشند، خیلی زود در نواختن این ساز پیشرفت خواهند کرد.
کمانچه خوب چه ویژگیهایی دارد؟
اگر قصد خرید کمانچه دارید، بهتر است ابتدا با مشخصات یک ساز مرغوب و مناسب آشنا شوید. در ادامه، ویژگیهای یک کمانچه خوب را برایتان فهرست کردهایم:
یک کمانچه باکیفیت، پوستی دارد کهنه و بدون بو. پوستهای تازه معمولاً وقتی با رطوبت تماس پیدا میکنند، بوی نامطبوعی میگیرند.
برای اینکه بفهمید پوست کهنه است یا نه، دو نکته را بررسی کنید: اول اینکه پوست کهنه نسبت به پوست تازه کدرتر به نظر میرسد و دوم اینکه اگر با ناخن روی آن فشار بیاورید، اثری روی پوست باقی نمیماند.
ضخامت پوست کمانچه هم اهمیت دارد. اگر به دنبال صدای شفاف و رسا هستید، کمانچهای با پوست نازک انتخاب کنید. اما اگر صدای بم و عمیق را ترجیح میدهید، سازهایی با پوست ضخیم گزینه بهتری هستند.
دقت کنید که دسته کمانچه باید با زاویهای استاندارد به کاسه متصل شده باشد و تعادل وزن بین کاسه و دسته رعایت شود. در غیر این صورت، نگهداشتن ساز هنگام نواختن برایتان سخت و انرژیبر خواهد بود.
همچنین دستهای که انگشتگذاری روی آن انجام میشود باید محکم و بادوام باشد و معمولاً از جنس استخوان یا چوب آبنوس ساخته شده باشد.
به موهای آرشه کمانچه هم توجه کنید. یک آرشه خوب و باکیفیت از موی دم اسب ساخته میشود.
آیا یادگیری کمانچه سخت است؟
یادگیری کمانچه چقدر سخت است؟ پاسخ این سوال به شرایط و تواناییهای شما بستگی دارد. اگر با اصول اولیه موسیقی آشنا باشید، گوشتان به خوبی نتها را تشخیص دهد و زمان کافی برای تمرین اختصاص دهید، مسلماً یادگیری این ساز برای شما آسانتر خواهد بود. برعکس، اگر اطلاعات موسیقایی نداشته باشید یا زمان کمی به تمرین اختصاص دهید، طبیعی است که فراگیری کمانچه چالشبرانگیزتر به نظر برسد. در کل، کمانچه در مقایسه با بسیاری از سازهای دیگر، ساز سادهای محسوب نمیشود؛ اما با آموزش درست و تمرین مستمر، قطعاً میتوانید به آن مسلط شوید. ما در ندابلاگ با بهرهگیری از روشهای آموزشی کارآمد و بهروز، یادگیری کمانچه را برای شما لذتبخش و آسان میکنیم.
انواع کمانچه در ایران چگونه هستند؟
علاوه بر کمانچه اصلی و سنتی ایران، گونههای دیگری از کمانچه نیز در مناطق مختلف یا با ساختار امروزی ساخته شدهاند. در ادامه با انواع مختلف این ساز آشنا خواهید شد.
کمانچه لری (تال)
کمانچه ای که در منطقه لرستان رایج است، با نام “تال” نیز شناخته میشود. تال یک تفاوت مهم با کمانچه های معمولی دارد: کمانچه های رایج معمولاً چهار سیم دارند، اما تال فقط سه سیم دارد. همچنین، کاسه صوتی تال به صورت پشت باز ساخته میشود.
معمولاً از تال در فضاهای آزاد مانند دشت، صحرا و کوهستان استفاده میشود. دلیل پشت باز بودن کاسه آن هم همین است؛ این طراحی باعث میشود صدای ساز بلندتر و رساتر باشد و در محیط باز بهتر شنیده شود. این ویژگی یک مزیت دیگر هم دارد و آن این است که چرخاندن و حرکت دادن کمانچه را هنگام نواختن، آسانتر و سریعتر میکند.
کمانچه آذری
کمانچه آذری در قیاس با کمانچه ایرانی، دارای ویژگیهای ظاهری متمایزی است. دستهی آن کوتاهتر است، روی کاسهی آن از پوست ضخیمتری استفاده میشود و کاسهی آن نیز بزرگتر و پهنتر است. همچنین، سیمهای این کمانچه ضخامت بیشتری نسبت به سیمهای کمانچه ایرانی دارند. نوازندگان این ساز معمولاً آرشه را در فاصلهای دور از خرک میکشند تا صدای مطلوب را تولید کنند.
کمانچه آلتو
این کمانچه با الهام از سازهای زهی کشورهای غربی طراحی شده است. کمانچه آلتو صدایی عمیق و ملایم دارد، در حالی که صدای کمانچه معمولی، تیز و زیر است. در این مدل، سیم «دو» جای سیم «می» را گرفته است. همچنین فاصلهی پردهها روی دستهی کمانچه آلتو، بیشتر از کمانچهی معمولی است. تفاوت دیگر در اندازهی این دو ساز است؛ به طور کلی، تمام کمانچههای آلتو از کمانچههای معمولی بزرگتر هستند.
کمانچه ترکمنی
کمانچه ترکمنی را با نام قیجاق نیز میشناسند. این ساز از نظر ظاهری بسیار شبیه به کمانچه ایرانی است، اما چند تفاوت مهم دارد: روی کاسه صوتی آن به جای چوب، از پوست گربهماهی یا پوست قلب شتر پوشیده شده است. همچنین، این ساز تنها سه سیم دارد و از نظر اندازه، کوچکترین نوع کمانچه به شمار میآید. کمانچه ترکمنی عمدتاً توسط ترکمنهای ساکن شمال ایران و استان گلستان نواخته میشود.