شاید این عبارت را شنیده باشید: «آواز ابوعطا». اما شاید دقیقاً ندانید که در دنیای موسیقی به چه معناست. برای همین، در این نوشته میخواهیم شما را بیشتر با این مفهوم آشنا کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.
آواز ابوعطا
آواز ابوعطا یکی از چهار آواز اصلی در دستگاه شور در موسیقی ایرانی امروز است. سه آواز دیگر افشاری، دشتی و بیات ترک هستند. این آواز با نامهای دیگری مثل سارنج (صلحی) و دستان عرب نیز معروف است.
در موسیقی ایرانی، واژهٔ «آواز» به مجموعهای از گوشههای موسیقی گفته میشود که معمولاً با هم و به صورت مستقل از یک دستگاه اجرا میشوند. همچنین کلمهٔ «آواز» در دو معنای دیگر هم استفاده میشود: یکی به عنوان قالب یا فرمِ موسیقی آواز، و دیگری به عنوان شکلی ویژه از آواز که وزن و متر ثابتی ندارد.
ابوعطا
نام ابوعطا از عبارت “ابو ایتام” گرفته شده و به معنی پدر یتیمان است. برخی از طایفههای ایل قشقایی نیز با نام ایل ایتام شناخته میشوند. ابوعطا را مانند “سارنگ” ثبت کردهاند که به معنای پرندهای خوشآواز است.
این آواز در دستهبندیهای ردیف موسیقی ایرانی جای دارد. نت محوری آن بر درجه چهارم گام شور قرار دارد و گستره نغمههای آن تا درجه هشتم این گام میرسد. در واقع گام ابوعطا همان گام شور است، اما نتهای ایست (درجه دوم شور) و نت شاهد ابوعطا (درجه چهارم شور) هستند که ملودی این آواز را از شور متمایز میکنند.
ابوعطا آوازی غمگین و دروننگر است؛ البته شدت غم آن در مقایسه با آواز دشتی کمتر است. در گوشه حجاز که اوج ابوعطا به شمار میرود، این حس غم به دلیل نزدیکی به فضای آواز دشتی به بالاترین حد خود میرسد.
احساسی که این آواز به شنونده منتقل میکند، او را از جهان بیرون به دنیای درون خود میکشاند. به همین دلیل، زمان مناسب برای شنیدن این آواز، هنگام غروب آفتاب یا در ساعات پایانی شب است.