سنتور از سازهای اصیل و پرطرفدار ایران است که در گروه سازهای زهی جای میگیرد. بسیاری از نوازندگان و علاقهمندان به این ساز، درباره روش تعویض سیمهای سنتور و راههای مراقبت درست از آن پرسشهایی دارند. در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، به پرسشهای پرتکرار درباره سیم سنتور و زمان مناسب برای تعویض آن پاسخ داده شده است.
سوالات رایج در مورد سیم سنتور و زمان تعویض آن
چه زمانی باید سیم های سنتور را تعویض کرد؟
تمامی سازها به مراقبت نیاز دارند و این موضوع برای سازهایی که سیمهایشان نقش اصلی در نواختن دارد نیز صادق است. به همین دلیل باید بدانید بهترین زمان برای تعویض سیمهای ساز چه موقع است تا روی کیفیت صدای ساز تأثیر منفی نگذارد.
زمان تعویض سیمها به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ مانند مدت زمانی که روزانه با ساز تمرین میکنید، فشار دست نوازنده، جنس و کیفیت سیم، میزان رطوبت هوا و مواردی از این دست. معمولاً پس از مدتی استفاده، سیمها دچار مشکلاتی مانند زنگزدگی، ساییدگی در محل انگشتگذاری، ناپایداری در کوک، ایجاد صدای اضافی یا صدای ناخوشایند میشوند. در چنین شرایطی باید سیمها را تعویض کرد.
اگر هنرجویان یا نوازندگان سنتور به صورت معمولی و غیرحرفهای از ساز خود استفاده میکنند، بهتر است هر دو سال یکبار سیمها را عوض کنند. اما نوازندگان حرفهای که استفاده بیشتر و فشردهتری از ساز دارند، بسته به وضعیت سیمها و شرایط نگهداری ساز، باید هر ۴ ماه تا یک سال سیمها را تعویض کنند.
آیا حتما باید سیم های سنتور را تعویض کرد؟
وقتی که سنتور مینوازید و با دقت به ساز نگاه میکنید، میبینید که سیمها در محل شیطانک و خرک تحت فشار زیادی قرار دارند. به خاطر همین فشار بالا و اصطکاک فلز با فلز در این نقاط، سیمهای سنتور به مرور زمان فرسوده و خراب میشوند.
در اثر این فشار مداوم، سیمها کمکمم ساییده شده و قطر آنها تغییر میکند. این اتفاق هم میتواند باعث شود که سنتور به خوبی کوک نشود یا نتواند کوک خود را حفظ کند.
علت سیاه شدن سیمهای سنتور
سیمهای سنتور در اثر رطوبت هوا دچار اکسیدشدگی شده و رنگشان تغییر میکند. اما گاهی پیش میآید که دو سنتور در یک محیط مشابه قرار دارند، ولی سیمهای یکی از آنها تیرهتر و سیاهتر میشود.
این اتفاق به دلیل تفاوت در ترکیب مواد سازنده چوب و سیمهاست که باعث جابهجایی الکترونها و واکنشهای شیمیایی متفاوت میشود. برای تمیز کردن سیمها میتوان از کاغذ سمباده نرم استفاده کرد.
نحوه تعویض سیم سنتور:
– حدود ۸۰ سانتیمتر نخ قرقره را با یک گره، یا با خیس کردن آن، یا با کمی چسب مایع، دور گوشی ساز میپیچیم. این کار را در جهت مخالف حرکت عقربههای ساعت انجام میدهیم.
– حدود ۱۲۰ سانتیمتر از سیم مورد نظر را جدا کنید. دو سر آن را به شکل زنجیر به هم بتابانید. برای این کار، حدود ۵ سانتیمتر از سر سیم را روی قسمت طولانیتر قرار دهید تا یک حلقه تشکیل شود. سپس حلقه را با انگشت شست و اشاره نگه دارید و با دست دیگر شروع به تاباندن سیم کنید. دقت کنید که سیمها مانند بافت زنجیر به دور هم پیچیده شوند و فقط یکی دور دیگری نپیچد.
برای اطمینان از محکم بودن گره، پس از درست کردن آن، دو سر سیم را بکشید تا مطمئن شوید در هنگام نواختن باز نمیشود. همچنین توجه داشته باشید که هر جفت سیم در تار باید از یک قرقره جدا شده باشد.
– سر حلقهای سیم که گره ضعیفتری دارد را به نخ قرقره گره بزنید. سر دیگر را که گره محکمتری دارد، در سیمگیر قرار دهید. سپس در حالی که گوشی را خلاف جهت عقربههای ساعت میچرخانید، با دست دیگر سیم را بکشید تا محکم و کشیده دور گوشی بسته شود. این کار مانع از شل شدن و پیچ خوردن سیم روی گوشی میشود.
در دورهای آخر بستن سیم، دقت کنید سیم در راستای شیار شیطانک قرار گیرد تا از روی گوشی تا شیطانک کاملاً صاف و مستقیم باشد.