ساز هاردی-گاردی، که گاهی هِردی-گِردی نیز نامیده میشود، قدیمیترین ساز زهی شناخته شدهای است که مضرابهای آن به یک سری کلید متصل است. برای آشنایی بیشتر با این ساز خاص و جالب، ادامه این نوشته را در وبلاگ ندابلاگ دنبال کنید.
ساز عجیب و منحصر به فردی به نام هردی گردی
هردی گردی یک ساز زهی است که کلیدهایی برای نواختن دارد. به جای کشیدن آرشه مانند ویولون، در این ساز یک دسته کوچک وجود دارد که با چرخاندن آن، چرخی به حرکت درمیآید و صدا تولید میشود.
این چرخ از جنس چوب است و لبه آن با ماده چسبناک رزین پوشیده شده است. وقتی چرخ میچرخد، سیمهای ساز را میلرزاند و صدا ایجاد میکند. در واقع، چرخ نقش آرشه ویولون را بازی میکند و نتها هم شبیه ویولون نواخته میشوند.
مانند بیشتر سازهای زهی، هردی گردی یک صفحه صدا دارد که لرزش سیمها را تقویت میکند و صدای ساز را بلندتر و رساتر مینماید.
بسیاری از این سازها چند سیم واخوان دارند که هنگام نواختن ملودی، یک صدای ثابت و پسزمینه ایجاد میکنند. این ویژگی باعث شده صدای هردی گردی شبیه نی انبان شود. به همین خاطر، معمولاً از این ساز به جای نی انبان یا همراه با آن در موسیقی محلی و فولکلور استفاده میشود.
شکل ساز هردی – گردی
پالمر با بررسی گذشته این ساز، بیست و سه گونه متفاوت از آن را شناسایی کرده و تا امروز هم طرح یکسان و ثابتی برای ساز هردی-گردی تعریف نشده است. شناختهشدهترین و پرطرفدارترین گونه آن، ساز شش سیمی فرانسوی به نام «ویل روئه» است.
اگرچه گونههای محلی مختلفی از این ساز ساخته شده، اما در بیرون از مرزهای فرانسه، بیشتر به عنوان یک ساز محلی و فولکوریک شناخته میشود و هواداران زیادی دارد.
این ساز عمدتاً در دو شکل کلی بدنه ساخته میشود.
یک گونه، بدنهای شبیه به گیتار و پشتی مانند لوت دارد. هر دو گونه در مناطق فرانسویزبان دیده میشوند، اما گونههای گیتارشکل در دیگر مناطق رواج بیشتری دارند. همچنین شکل جعبهای ساز که «سیمفونیا» نامیده میشود، معمولاً در بین نوازندگان موسیقی دوران قدیم مورد استفاده قرار میگیرد.
نحوه نوازندگی
این ساز از جمله نخستین سازهایی است که مضرابهایش به کلیدهایی متصل شدهاند.
صدای آن با چرخاندن چرخی که به یک دسته کوچک وصل است، تولید میشود.
لبهٔ بیرونی این چرخ با مادهای به نام صمغ پوشیده شده؛ به همین دلیل وقتی حرکت دست قطع میشود، چرخش آن باعث لرزش سیمها و در نتیجه تداوم صدا میگردد.
همچنین این چرخ با نگه داشتن سیم، صدای آن را در حالت کشیده و ثابت حفظ میکند.
در ساز هردی-گردی برخی سیمها صدایی ثابت تولید میکنند؛ اما بقیه سیمها طوری کوک شدهاند که نتهای گوناگون را اجرا کنند.
کلیدهای روی ساز با فشرده شدن، سیم را در نقطهای مشخص محکم میکنند و نت مورد نظر از آن نقطه به گوش میرسد؛ کاری شبیه به زمانی که نوازنده ویولن با انگشتگذاری روی سیم، نتهای مختلف را مینوازد.
به طور کلی، این ساز جالب شباهتهای فراوانی به ویولن دارد و به همین دلیل بسیاری از اصول نواختن آن با ویولن مشترک است.
فستیوالهای هردی گردی
فستیوالهای متعددی در اروپا با حضور گروههای نوازنده هردی-گردی برگزار میشود. معروفترین این فستیوالها از سال ۱۹۶۷ در سنت کارتیر در مرکز فرانسه برپا شده است.
در سال ۲۰۰۹، این فستیوال به نزدیکی پاریس منتقل شد و در هفتههای منتهی به چهاردهم ژوئیه (روز باستیل) برگزار میگردد.