بررسیها نشان میدهد مردم در سراسر جهان به طور میانگین روزانه چهار ساعت به موسیقی گوش میدهند. طبیعی است که رقابت در دنیای موسیقی بسیار فشرده است و کسانی که در این عرصه فعالیت میکنند باید به شکلی درست و منصفانه در این رقابت حضور داشته باشند. حق امتیاز موسیقی یکی از راههایی است که این رقابت را تنظیم و مدیریت میکند. در ادامه این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با مفهوم حق امتیاز در موسیقی آشنا خواهید شد.
حق امتیاز در موسیقی (Music Royalty) به چه معناست؟
حق امتیاز موسیقی (Music Royalty) ممکن است عبارت آشنایی برای ما نباشد؛ اما در تمام جهان یک قاعدهی محکم و جدی محسوب میشود که هیچ کس نمیتواند از آن فرار کند! قانونی که از هنرمندان و همه کسانی که به نوعی در فضای دیجیتال به «تولید محتوا» مشغول هستند، پشتیبانی میکند.
شاید ندانید که تعداد زیادی از هنرمندان، به دلیل آگاهی نداشتن از قانون کپیرایت و مسائل حقوقی مرتبط با آن، زحماتشان از بین میرود؛ چرا که راههای دریافت حق امتیاز را نمیشناسند.
تا چه زمانی حق امتیاز یک آهنگ رایگان است؟
در دنیای موسیقی، قانون حق تکثیر برای آهنگها و آثار صوتی، مدت مشخصی دارد. این مدت، یکصد سال است. یعنی اگر از روزی که یک قطعه موسیقی، ترانه یا آلبوم به صورت رسمی منتشر و ثبت شده است، صد سال بگذرد، آن اثر دیگر تحت حمایت قانون کپیرایت نخواهد بود. پس از گذشت این زمان، آن موسیقی به حوزه عمومی وارد میشود و همه میتوانند آزادانه از آن استفاده کنند.
کپیرایت چیست؟
حتماً تا به حال شنیدهاید که آهنگی به دلیل رعایت نکردن قانون کپیرایت از یک سایت یا اپلیکیشن حذف شده است. اما کپیرایت دقیقاً چیست و چه فرقی با حق امتیاز در موسیقی دارد؟ کپیرایت در واقع حق مالکیت پدیدآورنده روی اثر هنری یا فکری خودش است. این قانون به خالق اصلی یک ایده، اثر هنری و چیزهایی از این دست، اجازه میدهد که برای مدت زمان مشخصی به طور انحصاری از آن استفاده کند و پس از آن، اثر به حوزه عمومی وارد میشود.
بر اساس قوانین جهانی کپیرایت، اگر خالق یک اثر یک شخص واقعی باشد، حقوق کپیرایت معمولاً بین ۵۰ تا ۱۰۰ سال پس از فوت او برقرار است و اگر یک شرکت یا سازمان پدیدآورنده باشد، این مدت ممکن است کوتاهتر باشد.
کپیرایت روی محصولات مختلفی اعمال میشود؛ مثل کتابها، فیلمها، موسیقی، نقاشیها و برنامههای کامپیوتری. البته قانون کپیرایت تنها قانون موجود نیست و قوانین دیگری مانند قانون ثبت اختراع یا علامت تجاری نیز ممکن است محدودیتهای جداگانهای برای افراد و شرکتها ایجاد کنند.
در واقع کپیرایت به این معناست که وقتی کسی چیزی را خلق میکند، تمام حقوق مربوط به آن اثر – هم از نظر مالی و هم از نظر معنوی – به خود او تعلق دارد.
آیا میتوان از آن اثر استفاده کرد؟ پاسخ مثبت است؛ اما فقط در صورتی که حق امتیاز آن به ناشر یا صاحب اثر پرداخت شود. برای مثال، فرض کنید یک نفر یک بیت موسیقی برای فروش عرضه کرده است. اگر کسی بدون پرداخت هزینه از آن بیت استفاده کند، با کمک فناوریهایی مثل «Beat ID»، آهنگساز به سرعت متوجه میشود و میتواند از طریق راههای قانونی پیگیری کند.
حق امتیاز در آهنگ چگونه کار میکند؟
برای اینکه بفهمیم حق امتیازهای موسیقی چطور کار میکنند، ابتدا باید چند نکته را بدانیم. یک قطعه موسیقی حداقل به دو شکل تولید و منتشر میشود. شکل اول، آهنگ کامل است که ممکن است همراه با خواننده یا بدون صدای خواننده باشد. شکل دوم، فقط بخش خوانندگی و صدای خواننده است. این تقسیمبندی چه مفهومی دارد؟ مفهوم آن ساده است: یعنی اگر کسی از آهنگ کامل یا فقط از صدای خواننده استفاده کند و هزینه حق امتیاز آن را پرداخت نکند، قانون کپیرایت را نقض کرده است.
به عنوان نمونه، آهنگهای بازخوانی شده را در نظر بگیرید. فرض کنید هنرمند «ب»، آهنگی که اصل آن را هنرمند «الف» ساخته، بازخوانی و منتشر میکند. در این حالت، هنرمند «الف» صاحب اصلی اثر است و باید حق امتیاز دریافت کند. این یک مثال ساده بود؛ اما در واقعیت باید حقوق همه کسانی که در ساختن آن اثر نقش داشتهاند، محاسبه و پرداخت شود.
حق امتیاز یا درآمد ناشی از آن که به هنرمند «الف» تعلق میگیرد، ممکن است مادامالعمر باشد. یعنی بخشی از درآمد حاصل از پخش اثر هنرمند دوم، در طول زمان به صاحب اصلی اثر برگردد.