در دنیای موسیقی ایرانی، چهرههای درخشان و قابل احترام زیادی وجود دارند. یکی از این افراد که تأثیر عمیقی بر موسیقی ما گذاشته، استاد حسن کسایی است. او پژوهشگر موسیقی، آشنای کامل به ردیفهای موسیقی ایرانی، نوازندهی چیرهدست نی و سهتار و از استادان بزرگ موسیقی سنتی ایران، بهویژه در سبک اصفهان، به شمار میرود. در این نوشته از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام، با زندگی و آثار این هنرمند نامی بیشتر آشنا خواهید شد.
بیوگرافی استاد حسن کسایی
استاد کسایی در سوم مهرماه سال ۱۳۰۷ در محله بیدآباد اصفهان و در کوچهای به نام باغ کلم متولد شد.
پدر ایشان، حاج سید جواد کسایی، از تجار سرشناس اصفهان بود. او به موسیقی علاقهای فراوان داشت و با استادان بزرگ موسیقی آن دوره مانند سید حسین طاهرزاده، جلالالدین تاج اصفهانی، اکبر خان نوروزی، اعضای خانواده شهناز (شعبانخان، حسین آقا، علی آقا و جلیل شهناز)، غلامحسین سارنج و ادیب خوانساری ارتباط و دوستی نزدیک داشت.
این فضای پر از موسیقی در خانه باعث شد استاد کسایی از پنج سالگی یادگیری موسیقی را با خواندن آواز و آموزش نزد استاد جلال تاج اصفهانی شروع کند.
علاقه شدید او به موسیقی سبب شد که تنها یک سال بعد، برای گسترش و عمق بخشیدن به دانش خود، از محضر استادان بزرگی چون اسماعیل ادیب خوانساری، اکبر خان نوروزی، غلامرضا خان سارنج، سید حسین طاهرزاده، علی شهناز، محمد طاهرپور و دیگران بهره ببرد.
تحصیلات
استاد کسایی از سال ۱۳۱۴ خورشیدی، تحصیل خود را در مدرسه پهلویها شروع کرد. در سالهای بعد، او در مدارس دیگری مانند مدرسه شاه عباسی، مدرسه علّیه، مدرسه حکیم نظامی و همچنین دبیرستان ادب اصفهان نیز به یادگیری ادامه داد.
ورود به دنیای موسیقی
حسن کسایی در ده سالگی (سال ۱۳۱۷) به حضور استادان بزرگ موسیقی، ابوالحسن صبا و حسین تهرانی (نوازنده مشهور تمبک) راه یافت. در همان اولین ملاقات، او آوازی در دستگاه ابوعطا اجرا کرد که استاد صبا با ویولن او را همراهی نمود. یک سال بعد، در دبیرستان سعدی اصفهان، اولین اجرای صحنهای خود را با همراهی فلوت نصیر ثقفی در مایه بیات ترک تجربه کرد.
از دوازده سالگی نواختن ساز نی را آغاز کرد و در سیزده سالگی شاگرد استاد نوایی شد (استاد نوایی از شاگردان نایب اسدالله بود و یاوری، دیگر شاگرد او، نیز اهل اصفهان است). کسایی در نزد استاد صبا به آموختن و نواختن ردیفهای موسیقی پرداخت و با هنرمندانی مانند خالقی، مشیر همایون و حسین محجوبی نیز همکاری و همنوازی داشت. او کنسرتهایی نیز با ادیب خوانساری برگزار کرد و اجراهایی با تاج اصفهانی داشت.
سال ۱۳۱۹ خورشیدی یک نقطه تحول مهم در زندگی حسن کسایی بود، زیرا در این سال با ساز نی آشنا شد. در آن زمان، صدای نی خشدار بود و به باور بسیاری از موسیقیدانان، این صدا ناخوشایند و گوشآزار به شمار میرفت.
تکنوازی نی
حسن کسائی، در بیست سالگی اولین تکنوازی نی خود را در دستگاه همایون در تئاتر اصفهان اجرا کرد. یک سال پس از آن، قطعه بسیار مشهور «سلام» را در دستگاه چهارگاه ساخت که امروزه یکی از شناختهشدهترین آثار موسیقی ایرانی است. این قطعه سالها بعد توسط حسین علیزاده در آلبوم صبحگاهی، با تنظیمی گسترده و ارکستری بزرگ، دوبارهسازی شد.
او در سال ۱۳۲۹ برای نخستینبار، ساز نی را به جمع ارکستر آورد و همکاری خود را با ارکستر رادیو ارتش اصفهان آغاز کرد. در ادامه، با بسیاری از ارکسترهای رادیو که زیر نظر استادانی مانند ابوالحسن صبا، حسین یاحقی، حبیبالله بدیعی، محمد میرنقیبی، همایون خرم و دیگران اداره میشدند، به فعالیت پرداخت. در سال ۱۳۳۵، به درخواست داوود پیرنیا به برنامه گلها پیوست و همکاری خود با این مجموعه برنامهها را تا سال ۱۳۵۷ و حضور در برنامه گلچین هفته ادامه داد.
وفات
حسن کسایی در سالهای آخر زندگی خود با بیماری سرطان دست و پنجه نرم کرد. او در بیست و پنجم خرداد ماه سال ۱۳۹۱، پس از آن که حدود دو ماه در حالت کما به سر برد، چشم از جهان فروبست.