همانطور که پیش از این گفتیم، بربط یکی از سازهای کهن و ارزشمند موسیقی است. این ساز که با نامهای عود یا رود نیز شناخته میشود، شکلی مانند گلابی دارد و معمولاً از چوب درخت توت یا آبنوس ساخته میشود. کاسهی طنینی بزرگ و دستهی کوتاه آن از ویژگیهای آشکار این ساز است که در گذشتههای دور، از پرکاربردترین سازهای ایرانی به شمار میرفته است. در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ میخواهیم شما را با پدر عود ایران آشنا کنیم؛ تا پایان این مطلب با ما همراه بمانید.
منصور نریمان پدر عود ایران
منصور نریمان، استاد موسیقی، نوازندهی بربط و آهنگساز، همچنین ردیفدان و پژوهشگر موسیقی ایرانی بود. او از چهرههای تاثیرگذار و صاحبسبک در تاریخ موسیقی ایران به شمار میرود و به پدر عود ایران مشهور است.
نریمان در دورهای که ساز عود در ایران کمرونق بود و بسیاری آن را سازی متعلق به موسیقی عربی میدانستند، توانست این ساز را دوباره زنده کند و جایگاهی اصلی برای آن در مجموعهی سازهای موسیقی ایرانی ایجاد نماید.
بیوگرافی
اسکندر ابراهیمی زنجانی، که بعدها با نام هنری منصور نریمان شناخته شد، در بیستم اسفندماه سال ۱۳۱۴ در شهر مشهد متولد شد. پدرش که در نواختن سازهای سه تار، تار و نی مهارت داشت، از زمان خردسالی آموزش او را آغاز کرد. پدر، ردیفها و گوشههای موسیقی ایرانی را به او شناساند و نواختن سه تار را به وی یاد داد.
مانند بیشتر موسیقیدانان ایرانی، او نیز فراگیری موسیقی را با سازهای تار و سهتار شروع کرد. در آن دوره، عود سازی بود که تعداد کمی از نوازندگان به سراغ آن میرفتند و اگر در گروههای موسیقی جایگاهی داشت، معمولاً نوازندهی تار، مسئولیت نواختن آن را بر عهده میگرفت. به طور کلی، عود در آن زمان به عنوان ساز دوم نوازندگان تار به شمار میآمد.
منصور نریمان کتابهایی در زمینه موسیقی تألیف کرده که امروزه در آموزشهای هنری مورد استفاده قرار میگیرد. از جمله این آثار میتوان به مجموعهای شامل ۴۲ قطعه برای عود، ردیف موسیقی ایرانی تنظیمشده برای این ساز و همچنین روش نوازندگی بربط اشاره کرد.
نریمان در زمینههای هنری گوناگونی نیز فعالیت داشت؛ از جمله شعر، نقاشی، خوشنویسی، عکاسی، نوازندگی، ساختن آهنگ، ساخت ساز و خوانندگی. او در سال ۱۳۳۶ ازدواج کرد و حاصل این پیوند یک پسر و سه دختر بود.
اساتید نریمان و نحوه یادگیری ساز عود
نریمان خاطرهای از استادانش را اینطور تعریف کرده: وقتی کلاس اول دبستان بودم، کمی با دستگاهها و گوشههای موسیقی آشنا شده بودم، اما چیزی از نت نمیدانستم. در آن زمان در مشهد کسی نبود که نت را به من یاد بدهد. به همین خاطر نامههایی برای استاد خالقی به هنرستان عالی موسیقی نوشتم و مشکل خود را با ایشان در میان گذاشتم.
در نامههایی که برای این استاد بزرگ فرستادم، پس از تشکر زیاد از لطف آن انسان هنرمند و دوستدار هنر، از او خواهش کردم که از راه نامهنگاری نت را به من آموزش دهد.
استاد نیز یک عکس امضا شده از خودشان همراه با دو جلد کتاب دستور تار و سهتار (دوره اول و دوم هنرستان) که توسط آقایان موسی معروفی و نصرالله زرینپنجه نوشته شده و با دقت کامل بر اساس نظریات استاد علینقی وزیری چاپ شده بود، برایم فرستادند. این کتابها و عکس را تا امروز نگه داشتهام و برایم بسیار ارزشمند هستند. تا زندهام، مدیون این استاد بیهمتا و بزرگوار خواهم ماند.
درگذشت منصور نریمان
منصور نریمان که به دلیل یک بیماری ریوی در بیمارستان بستری شده بود، صبح روز چهارشنبه، ۲۳ تیر ۱۳۹۴ در بیمارستان بهمن تهران درگذشت.
پیکر او صبح روز جمعه، ۲۶ تیر ۱۳۹۴ از مقابل تالار وحدت تشییع و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.