در سرزمین ایران، هر قوم و منطقه ای آهنگهای محلی ویژه خود را دارد. در میان این اقوام، مردم کرد از موسیقی بسیار پرباری برخوردارند. موسیقی کردی که پیشینهای چندین هزارساله دارد، سهم بزرگی در میراث موسیقایی ایران ایفا میکند. اگر دوست دارید بیشتر با این سبک موسیقی آشنا شوید، پیشنهاد میکنیم این مطلب را تا پایان دنبال کنید. همچنین برای خواندن نوشتههای بیشتر درباره موسیقی میتوانید به وبلاگ ندابلاگ مراجعه کنید.
محتوای موسیقی کردی
موسیقی کردی به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم میشود. دسته اول شامل افسانههایی است که به آنها ترانههای دیوانی هم گفته میشود. این ترانهها گاهی به شکل داستانها و حکایتهایی هستند که از پایداری و جنگاوری مردم سخن میگویند. دسته دوم، ترانههایی هستند که درونمایه عاشقانه دارند و درباره احساسات و دلدادگی میان دو نفر سروده شدهاند.
انواع سبکهای موسیقی کردی
گورانی
این سبک موسیقی ویژه کردهای سورانی است و به عنوان کهنترین نوع موسیقی کردی شناخته میشود. مردم کرد ساکن مناطق پیرامون ارومیه و ترکیه، این آهنگها را با نام «لاوژه» میشناسند. این موسیقی دارای ضربآهنگ ویژهای به نام «قهتار» نیز هست. گمان میرود که خاستگاه این موسیقی به سرودهای آیینی پیروان دین زرتشت بازگردد.
هوره
این سبک موسیقی میان مردم کرد استانهای ایلام و کرمانشاه رایج است. در زمانهای گذشته، کردهای زرتشتی از آواز هوره برای نیایش و ستایش اهورامزدا بهره میگرفتند. این نوع موسیقی، حال و هوایی نرم و لطیف دارد و درونمایه آن سرشار از احساسات عاشقانه است.
مرثیهسرایی
این نوع آهنگ که با نامهای مور یا موره نیز شناخته میشود، ویژه مراسم سوگواری است. هنگامی که فردی در جنوب کردستان از دنیا میرود، مردم در قالب ترانههایی به توصیف صفات و خصلتهای آن شخص میپردازند. این شیوه از خوانندگی را مرثیهخوانی یا مرثیهسرایی مینامند.
حیران
این آهنگ، سرودی عاشقانه در ستایش فرستادگان الهی، پیشوایان دینی و پروردگار است. خاستگاه اصلی این نوا به سرزمینهای مهاباد و مکریان تعلق دارد.
مولودی
این نوع موسیقی که در میان جامعههای مسلمان نیز رواج زیادی دارد، معمولاً در زمان زادروز پیامبران اجرا میشود. از مشهورترین خوانندگان این سبک در میان کردزبانان، سید محمد شمس قریشی و خلیفه میرزا آغا غوثی هستند.
بیت
بیت یا بالوره، یکی از قالبهای قدیمی و اصیل در موسیقی کردی به شمار میرود. این سبک معمولاً در میدانهای نبرد خوانده میشود و محتوای آن شامل ستایش پروردگار، پیامبران و فرماندهان است. در سبک بیت، هیچ قاعده ثابتی برای وزن شعر یا قافیهگذاری وجود ندارد.
سازهای موسیقی کردی
سازهای کوبهای
سازهایی هستند که با ضربه زدن به آنها صدا تولید میشود. مانند:
دف: یک حلقه چوبی با پوست کشیده شده که دور آن حلقههای فلزی کوچکی آویزان است.
دایره: شبیه دف است، اما کوچکتر و معمولاً در مراسم شاد استفاده میشود.
دهل: طبل بزرگی که با دو چوب نواخته میشود و صدای بم و رسایی دارد.
طاس: کاسهای فلزی که با ضربه دست به صدا درمیآید.
دوطبله: دو طبل کوچک که به هم متصل هستند و با دست نواخته میشوند.
سازهای بادی
این سازها با دمیدن در آنها به صدا درمیآیند. مانند:
نی دوزله: از دو لوله نی ساخته شده که با هم نواخته میشوند.
شمشال: نوعی ساز بادی قدیمی که از جنس نی یا چوب ساخته میشود.
بالابان: سازی بادی با صدای گرم و گیرا که معمولاً در آذربایجان نواخته میشود.
سرنا: سازی بادی با صدای بلند و نافذ که اغلب در فضای باز استفاده میشود.
سازهای زهی
سازهایی که با کشیدن آرشه یا زخمه زدن بر سیمهای آنها صدا تولید میشود. مانند:
تنبور: سازی با کاسهای گلابی شکل و دستهای بلند که با انگشت نواخته میشود.
تار: سازی با کاسهای دو قسمتی و شش سیم که با مضراب نواخته میشود.
کمانچه: سازی با کاسهای گرد و چهار سیم که با آرشه نواخته میشود.
دیگر سازها
تنبک: سازی کوبهای با بدنهای شبیه گلدان که با انگشتان دو دست روی آن زده میشود.
دیوان: سازی شبیه تنبور، اما بزرگتر که در مناطق مختلف ایران نواخته میشود.
بعضی از موسیقیدانان معروف کردی
اسحاق موصلی
زریاب
حسن زیرک
شاکرو
شهرام ناظری
سید علیاصغر کردستانی
قادر عبداللهزاده
شهریبان کردی
حشمتالله لرنژاد
محمد ماملی
مظهر خالقی
ناصر رزازی
شوان پرور
عباس کمندی