این ضربالمثل درباره افرادی به کار میرود که هیچ هدف و برنامهای در زندگی ندارند و تمام زندگیشان فقط به خوردن و خوابیدن خلاصه شده است.
این مثل معمولاً برای افرادی استفاده میشود که هیچ تلاشی برای پیشرفت یا کار مفید نمیکنند و فقط به رفاه momentary و استراحت فکر میکنند.
در واقع این عبارت نگاهی طعنهآمیز به تنبلی و بیمسئولیتی دارد و نشان میدهد که چنین افرادی از تلاش برای ساختن آینده یا خدمت به دیگران دوری میکنند.
در پایان نیز با گفتن “خدانگهدار من است”، به این موضوع اشاره میشود که فرد تنها روی خدا حساب میکند، بدون آنکه خود برای تغییر شرایطش قدمی بردارد.

در این نوشته، میخواهیم با هم معنی و مفهوم اصلی یکی از ضربالمثلهای کهن و پرمعنی ایرانی را بررسی کنیم. امیدواریم این مطلب برایتان مفید و جذاب باشد.
معنی بخور و بخواب کار من است خدانگهدار من است یعنی چه؟
به آدمی میگویند که تمام روزش را به خوردن و خوابیدن میگذراند، اما از خداوند موفقیت میخواهد؛ مثلاً توقع دارد در دانشگاه قبول شود یا ثروت زیادی به دست آورد.
این ضربالمثل درباره افراد تنبلی است که برای پنهان کردن بیعملی خود، به روزیرسانی خدا اشاره میکنند، در حالی که نمیفهمند تلاش یا بیتلاشی خودشان هم در افزایش یا کاهش روزیشان اثر دارد.
فرد تنبل میگوید: “لازم نیست کاری انجام دهم یا زحمت بکشم، چون خدا همیشه مرا میبیند و کارهایم را درست میکند.”
در پاسخ به او، انسانهای خردمند میگویند: “درست است که خداوند تواناست و میتواند همه چیز را تغییر دهد، اما آیا باید بین تو و کسی که سخت تلاش میکند، هیچ فرقی نباشد؟”
مسلماً کسی که تلاش میکند و به لطف خدا هم امید دارد، نزد پروردگارش جایگاهی برتر از کسی دارد که هیچ کاری نمیکند و فقط امید بیاساس به خدا بسته است.
پیشنهادی:
ضربالمثل: “با کار”
حدیث درباره تنبلی
در ادامه، چند سخن گهربار دربارهٔ زیانهای تنبلی را با هم مرور میکنیم:
امام علی (علیه السلام): ارزش هر فرد به اندازهٔ اراده و همتش است.
امام علی (علیه السلام): آنچه موفقیت را نابود میکند، تنبلی است.
امیر مؤمنان علی علیه السلام: سستی و تنبلی، زندگی آخرت را خراب میکند.
ابوبصیر از امام صادق علیه السلام نقل میکند که فرمود:«همانا خداوند، خواب زیاد و بیکاریِ طولانی را دشمن میدارد.» و نیز فرمود:«خواب، چه خصلت بدی است! عمر کوتاه را از بین میبرد و پاداشهای بزرگ را تباه میسازد.»
امام على علیه السلام:«هر که پیوسته تنبلی کند، آرزوهایش برآورده نمیشود و کارهایش ناپسند میگردد.»
امام سجاد(علیه السلام): اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْحَزَنِ وَ الْعَجْزِ وَ الْکَسَلِ؛ بار خدایا، من از غم و اندوه و ناتوانی و تنبلی به تو پناه میبرم.
ضربالمثل: تنبل نرو به سایه.
