این ضرب‌المثل برای توصیف کسی به کار می‌رود که در وضعیت مالی بسیار بدی قرار دارد و به شدت نیازمند پول است. وقتی می‌گوییم: “فلانی بالا خانه‌اش را اجاره داده”، منظور این است که او حتی بخشی از خانه‌اش را که متعلق به خودش است، برای کسب درآمد اجاره داده است. این نشان‌دهنده فقر و تنگدستی شدید فرد است.
این عبارت به طور نمادین نشان می‌دهد که شخص آنقدر در مضیقه مالی است که حاضر شده حتی بر فضای بالایی خانه‌اش که مال خودش است، به عنوان ملک دیگری نگاه کند و برای آن اجاره‌بگیرد. این مثل معمولاً برای بیان شرایط بحرانی و درمانده‌گی اقتصادی یک فرد استفاده می‌شود.
در این نوشته با مفهوم و رازهای پنهان این ضرب‌المثل کهن ایرانی آشنا خواهید شد. در ادامه با ما همراه باشید.
معنی بالا خانه‌اش را اجاره داده چیست؟
این ضرب‌المثل به افرادی گفته می‌شود که با وجود داشتن عقل و درک، از آن به درستی استفاده نمی‌کنند و رفتارهای نامعقول و عجیبی از خود نشان می‌دهند.
معمولاً این عبارت را به شوخی یا برای سرزنش کسانی به کار می‌برند که عقل دارند، اما در عمل از آن بهره نمی‌گیرند و این مسئله از کردار و گفتارشان آشکار است.
این ضرب‌المثل کنایه از این است که فرد عقل خود را در زندگی به کار نمی‌بندد. در این تشبیه زیبا، بدن انسان به یک خانه و عقل به بالاترین قسمت آن خانه تشبیه شده است. وقتی کسی خانه‌ای را اجاره می‌دهد، در واقع به مستأجر اجازه می‌دهد از آن استفاده کند، اما مالکیت خانه همچنان نزد خودش باقی می‌ماند.
این مثل جالب نیز به همین موضوع اشاره دارد: همه انسان‌ها صاحب عقل خود هستند و نمی‌توانند آن را به کسی بفروشند! اما کسانی که با وجود داشتن عقل، رفتارهای نادرست و نسنجیده انجام می‌دهند، انگار عقلشان را اجاره داده‌اند و خودشان از آن استفاده‌ای نمی‌کنند.
به بیان دیگر، هر کس که خردمندانه عمل نکند، مصداق این ضرب‌المثل خواهد بود.
انسان بی‌خرد و بی‌شعور مانند صاحب خانه‌ای است که خودش در بیرون سرگردان است، اما خانه‌اش را در اختیار دیگری گذاشته است!