حتماً تا به حال این ضرب‌المثل معروف را شنیده‌اید که می‌گویند: “بادمجان دور قاب چین”. این عبارت معمولاً در موقعیت‌هایی به کار می‌رود که کسی کاری را بیهوده تکرار می‌کند یا حرفی را بی‌جهت دوباره می‌زند. در واقع اشاره به کسی دارد که به‌جای پرداختن به اصل مطلب، وقت خود را صرف کارهای تکراری و بی‌فایده می‌کند.
ریشه این ضرب‌المثل به سفره‌های قدیمی ایرانی برمی‌گردد. در گذشته، روی قاب‌های غذا را با سبزی یا تزییناتی مثل بادمجان تزئین می‌کردند تا خوش‌منظرتر شود. وقتی کسی فقط بادمجان‌ها را دور قاب می‌چید و کاری به محتوای داخل قاب نداشت، کمک چندانی به اصل کار نمی‌کرد. در نتیجه، این تصویر به‌عنوان نمادی از کار بیهوده و ظاهرسازی در زبان مردم جا افتاد.
امروزه از این ضرب‌المثل در موقعیت‌های مختلفی استفاده می‌شود. مثلاً وقتی در جلسه‌ای صحبت‌ها تکراری می‌شود و هیچ پیشرفتی حاصل نمی‌شود، می‌گویند: “داری بادمجان دور قاب می‌چینی!” یعنی به جای پرداختن به موضوع اصلی، داریم وقت را تلف می‌کنیم.
این مثل به ما یادآوری می‌کند که گاهی ممکن است ظاهر یک کار را مرتب کنیم، اما در عمل، کار مفید و سازنده‌ای انجام نداده باشیم.
در این نوشته، به بررسی معنا، پیشینه و مفهوم بنیادی این ضرب‌المثل کهن ایرانی می‌پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.
بادمجان دور قاب چین کنایه از چیست؟
۱. به فردی گفته می‌شود که برای جلب توجه و خودنمایی، از دیگران تملق می‌کند و کارهایی انجام می‌دهد تا خودش را برجسته نشان دهد.
۲. چنین شخصی چاپلوس، متملق و فرصت‌طلب است.
۳. برای نمونه: فلانی در محل کار مدام دور رئیس می‌چرخد و با تعریف و تمجیدهای بی‌جا سعی می‌کند خودش را محبوب نشان دهد. واقعاً که مصداق کامل “بادمجان دور قاب چین” است!
پیشنهادی: وقتی این گونه دوستان فریبکار را می‌بینی، بدان مانند مگسانی هستند که دور شیرینی جمع می‌شوند.
ریشه ضرب المثل
در دوران پادشاهی ناصرالدین شاه، افرادی بودند که شغل اصلی‌شان چاپلوسی و تملق گویی بود. حتی کسانی که کوچکترین مهارتی در آشپزی نداشتند – و بسیاری از آن‌ها از مقامات حکومتی بودند – خود را به عنوان آشپزهای چیره‌دست جا می‌زدند. آن‌ها برای تزئین غذای شاه، بادمجان‌ها را با دقت بسیار دور ظرف می‌چیدند تا هم ظاهری زیباتر به غذا بدهند و هم مورد توجه شاه قرار بگیرند. این کار را با ظرافت کامل انجام می‌دادند تا وفاداری خود را نشان دهند و در دربار جایگاه بهتری پیدا کنند.
این داستان، ریشهٔ به وجود آمدن ضرب‌المثل معروف شد.
اختصاصی-ندابلاگ