این ضرب‌المثل در مورد کسی به کار می‌رود که وضع مالی خوبی ندارد و در سختی به سر می‌برد، اما تظاهر می‌کند که همه چیز خوب است و حتی پز می‌دهد.
داستان پشت این مثل معمولاً این شکلی است: فقیری هست که حتی پول خرید یک نان ساده را هم ندارد. وقتی گرسنه می‌شود، به جای نان، یک پیاز می‌خورد. پیاز هم گرسنگی را کاملاً رفع نمی‌کند و هم طعم تند و تیزی دارد. اگر کسی از او بپرسد که چرا پیاز می‌خوری، می‌گوید: “برای این که اشتهایم باز شود!” این در حالی است که اصلاً غذایی در کار نیست که بخواهد برای خوردن آن اشتهایش باز شود.
پس معنی اصلی ضرب‌المثل این است: آدمی که هیچ چیز ندارد، اما با حرف‌های بی‌اساس و ادعاهای پوچ سعی می‌کند خودش را در وضعیت خوبی نشان دهد. این مثل به افرادی اشاره دارد که فقر و نداری خود را پشت حرف‌های زیبا و توخالی پنهان می‌کنند.
در این نوشته، به بررسی مفهوم و معنای یکی از ضرب‌المثل‌های کهن و پرمعنی ایرانی می‌پردازیم. امیدواریم این مطلب برایتان مفید و جذاب باشد.
معنی یکی نان نداشت بخورد پیاز می خورد تا اشتهایش باز شود
این ضرب المثل برای کسی به کار می‌رود که به جای حل کردن مشکل اصلی خود، کاری انجام می‌دهد که مشکلش بزرگ‌تر می‌شود. مثلاً فرض کنید فردی پول کافی برای خرید مایحتاج اولیه زندگی ندارد، اما سعی می‌کند مانند ثروتمندان زندگی کند و با آن‌ها معاشرت نماید. در این حالت، او نه تنها مشکل مالی خود را حل نکرده، بلکه هزینه‌هایش را بیشتر کرده و وضعش بدتر می‌شود.
معنای این ضرب المثل شبیه به این جمله است که می‌گویند: “فلانی خر ندارد، اما دنبال پالان می‌گردد!” یعنی شخص چیزی را که اصل و اساس است در اختیار ندارد، اما وقت خود را صرف چیزهای فرعی و حاشیه‌ای می‌کند.
اگر بخواهیم با یک مثال ساده توضیح دهیم: پیاز معمولاً به عنوان چاشنی کنار غذا خورده می‌شود تا طعم غذا را بهتر کند و اشتها را افزایش دهد. اما اگر کسی هیچ غذایی برای خوردن نداشته باشد و فقط پیاز بخورد، کار عاقلانه‌ای نکرده است. چون پیاز به خودی خود گرسنگی را برطرف نمی‌کند، بلکه حتی ممکن است باعث شود بیشتر احساس گرسنگی کند.
پس این ضرب المثل زمانی استفاده می‌شود که فرد نمی‌تواند مشکل اصلی خود را حل کند، اما کاری می‌کند که وضعیت از قبل هم بدتر می‌شود. در واقع به جای نجات از یک مشکل کوچک، خود را در یک مشکل بزرگ‌تر می‌اندازد.