این ضرب‌المثل در مورد افرادی به کار می‌رود که به‌طور عمدی از پذیرش واقعیت‌ها سر باز می‌زنند. وقتی کسی خودش را به خواب بزند، یعنی با وجود دانستن حقیقت، ترجیح می‌دهد آن را نادیده بگیرد و وانمود کند که چیزی نمی‌داند. در چنین حالتی، هیچ نصیحت، تذکر یا دلیلی نمی‌تواند او را متقاعد کند که اشتباه می‌کند.
این مثل معمولاً برای کسانی استفاده می‌شود که در برابر حرف حق مقاومت می‌کنند و خود را به نادانی می‌زنند. آن‌ها با این کار نمی‌خواهند مسئولیت کارهایشان را بپذیرند یا شرایط را آن‌طور که هست ببینند. در واقع، این افراد خودشان انتخاب کرده‌اند که “بیدار” نشوند و در دنیای خیالی خود زندگی کنند.
بنابراین، وقتی می‌گوییم: “کسی که خودش را به خواب زده، نمی‌شود بیدارش کرد”، منظور این است که اگر شخصی خودش نخواهد حقیقت را بپذیرد، دیگران هیچ کاری نمی‌توانند برایش انجام دهند.
در این نوشته می‌خواهیم ببینیم این ضرب‌المثل کهن ایرانی چه معنایی دارد و چه مفهومی را می‌رساند.
معنی ضرب المثل
شکل کامل این ضرب‌المثل این است: می‌توان کسی را که خوابیده بیدار کرد، اما کسی که خود را به خواب زده را نمی‌توان بیدار کرد.
۱- یعنی اگر کسی واقعاً در خواب باشد، با صدا زدن از خواب بیدار می‌شود. اما بعضی افراد اصلاً خواب نیستند، فقط تظاهر می‌کنند که خوابند و آنقدر در این نقش غرق می‌شوند که حتی با صداهای مکرر دیگران هم واکنشی نشان نمی‌دهند. اگر این حالت ادامه پیدا کند، اطرافیان متوجه می‌شوند که این خواب، واقعی نیست و در چنین موقعیتی این ضرب‌المثل را به کار می‌برند.
می‌گویند: خواب‌زده را نمی‌شود بیدار کرد!
۲- بعضی افراد برای فرار از کار و مسئولیت، روش معروف «خود را به خواب زدن» را انتخاب می‌کنند. این افراد آنقدر تظاهر می‌کنند که هیچ صدایی آن‌ها را بیدار نمی‌کند، مگر اینکه یک تکان جدی—مثل پاشیدن آب سرد—به آن‌ها بخورد!
۳- حتماً دیده‌اید وقتی کسی واقعاً خواب است، اگر بار اول با صدا زدن بیدار نشود، در دفعات بعدی حتماً بیدار می‌شود. اما کسی که نقش یک خوابیده را بازی می‌کند، تمام صداها را می‌شنود و شاید حتی در دل جواب هم بدهد، اما هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد تا مجبور نباشد پاسخی بدهد یا کاری انجام دهد.
پیشنهاد: ضرب‌المثل خود را به «موش‌مردگی زدن» تغییر دهید.
اختصاصی–ندابلاگ