این ضرب‌المثل زیبا می‌گوید: اگر پسری رفتار و اخلاق شایسته‌ای ندارد و نشانه‌ای از نجابت و شرافت در او نمی‌بینی، او را به خاطر پدرش قضاوت نکن و با او مانند یک غریبه رفتار کن.
این جمله به ما یادآوری می‌کند که هر فردی مسئول اعمال و منش خودش است. فقط به این دلیل که پدری بزرگوار و محترم است، نمی‌توانیم تصور کنیم که حتماً فرزندش نیز همان صفات نیکو را به ارث برده است. اگر فرزند راه درست را نپیماید، نباید او را به حساب پدرش گذاشت.
این مثل بر مسئولیت فردی هر شخص و اهمیت سنجش مردم بر اساس رفتار خودشان، نه پیشینه خانوادگی، تأکید دارد.
در این نوشته می‌خواهیم معنی و مفهوم اصلی این ضرب‌المثل کهن ایرانی را با هم بررسی کنیم. امیدواریم این مطلب برایتان مفید باشد.
ضرب المثل پسر کو ندارد نشان از پدر یعنی چه؟
این ضرب‌المثل از شعر ابوالحسن فراهانی گرفته شده است:
**پسر كو ندارد نشان از پدر
تو بيگانه خوانش مخوانش پسر**
۱. یعنی اگر پسری در کردار و رفتارش شبیه پدرش نباشد، او را پسر صدا نکن؛ بلکه مانند یک غریبه با او رفتار کن.
۲. منظور از “نشان از پدر” در این ضرب‌المثل، اخلاق و رفتار نیکوی پدر است، نه شکل و قیافه‌اش. اگر پدر ویژگی‌های خوبی مثل راستگویی داشت، پسر هم باید از او الگو بگیرد و مانند او باشد. اگر اینگونه نباشد، مثل کسی است که اصلاً با پدرش زندگی نکرده و چیزی از او یاد نگرفته است.
۳. وقتی پسری شبیه پدرش عمل می‌کند، از بخش اول ضرب‌المثل (پسر کو ندارد نشان از پدر) استفاده می‌کنند تا رفتارش را تأیید و تحسین کنند.
۴. اما اگر بخواهند پسری را به خاطر متفاوت بودن با پدرش سرزنش کنند، از این ضرب‌المثل استفاده می‌شود. پس معنای مثبت یا منفی آن بستگی به موقعیتی دارد که در آن به کار می‌رود.
۵. در بیشتر مواقع، پسر همان راه و روش پدرش را در پیش می‌گیرد، مگر در موارد استثنایی مثل داستان پسر حضرت نوح. این داستان هم ضرب‌المثل خودش را دارد: “پسر نوحه با بدان بنشست و خاندان نبوتش گم شد”.
🔴 نکته مهم: همانطور که گفته شد، این ضرب‌المثل معمولاً برای پدر و پسری به کار می‌رود که پدر به خاطر اخلاق خوبش معروف است. اما گاهی اگر پدر کارهای نادرست انجام دهد و پسر هم مانند او رفتار کند، باز هم از این ضرب‌المثل استفاده می‌کنند، اما این بار به صورت تمسخرآمیز.
| ایموجی این ضرب المثل | 👱🏼🕵🏼🧔🏼 |
پسر، تصویر پدر است.
شعر کامل
از سخن استادان گذشته
شبی این بیت در نظرم آمد
پسری که هیچ اثری از پدرش ندارد
او را غریبه نخوان، پسرم
از این بیت، اندیشهٔ دوراندیش
رهنمایی شد برای این مفهوم زیبا
که دنیا دو رنگ است و مردمش
از این دو رنگی نمی‌توانند بگذرند
ابوالحسن فراهانی
پیشنهاد: بیشتر ضرب‌المثل بخوانید
اختصاصی-ندابلاگ