گاهی در زندگی با مشکلاتی روبرو می‌شویم که حل کردنشان نیاز به فکر و درایت دارد. اینجاست که ارزش عقل و خردمندی آشکار می‌شود. ضرب‌المثل “عقل که نیست جون در عذابه” دقیقاً به همین موضوع اشاره می‌کند.
این جمله به ما می‌گوید وقتی فردی از قدرت تفکر و خرد خود استفاده نکند، زندگی برایش سخت و پررنج می‌شود. مانند کسی که در مسیر پرپیچ‌وخم زندگی، چراغ عقل را خاموش کند و در نتیجه، مدام با دردسرها و سختی‌ها دست‌وپنجه نرم کند.
در حقیقت، این ضرب‌المثل یادآوری می‌کند که عقل، همچون نوری است که راه را برای ما روشن می‌کند و اگر از آن بهره نبریم، در تاریکی مشکلات گرفتار خواهیم شد.
در این نوشته می‌خواهیم به درک مفهوم و معنای واقعی این ضرب‌المثل کهن ایرانی بپردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.
معنی عقل که نیست جون در عذابه یعنی چه؟
اگر انسان در کارهایش از خرد و اندیشه خود استفاده نکند و تصمیمات عاقلانه نگیرد، حتماً دچار ضرر و زیان خواهد شد. این ضرر ممکن است به روح او آسیب بزند یا به جسمش صدمه وارد کند.
منظور از “عقل که نیست” این نیست که انسان اصلاً عقل ندارد، زیرا همه انسان‌ها از نعمت عقل برخوردارند و همین عقل است که آن‌ها را از دیگر موجودات متمایز می‌کند. منظور این است که فرد عقلش را به کار نمی‌گیرد و به هشدارهای آن توجهی نمی‌کند.
نادیده گرفتن خرد و تدبیر، باعث پشیمانی انسان می‌شود.
اگر کارهای انسان بر اساس عقل و خرد انجام نگیرد، جان او به خطر می‌افتد. برخی از آسیب‌های جسمانی که در اثر بی‌توجهی به عقل پیش می‌آیند عبارتند از:
– رانندگی با سرعت غیرمجاز که ممکن است به تصادف و آسیب‌های جدی برای راننده و دیگران منجر شود.
– خوردن غذاهای ناسالم و غیربهداشتی که باعث بیماری‌های سخت و آزار بدن می‌شود.
– شوخی‌های خطرناک با دوستان مانند پریدن از ارتفاع زیاد که ممکن است صدمات جسمی در پی داشته باشد.
همچنین آسیب‌های روحی ناشی از بی‌توجهی به عقل شامل این موارد است:
– تماشای فیلم‌ها یا مطالعه کتاب‌ها و رمان‌های ناامیدکننده و بی‌ارزش که علاوه بر تلف کردن وقت، احساس ناامیدی و بی‌حوصلگی را در فرد ایجاد می‌کند.
– حرف زدن بی‌مورد که باعث اشتباهات گفتاری شده و ارزش فرد را نزد دیگران کم می‌کند. حضرت علی علیه السلام می‌فرمایند: اذا تَمٌَ العقلُ نَقَصَ الکلام: هرگاه عقل انسان کامل شود، سخنش کم می‌شود.
– معاشرت با افرادی که بی‌ادب هستند و ارزش انسان را پایین می‌آورند نیز نوعی عذاب روحی به شمار می‌رود.
می‌توان مثال‌های بسیار دیگری نیز بیان کرد که نشان می‌دهد هرگاه انسان عقلش را کنار بگذارد و از آن استفاده نکند، نتیجه‌ای جز رنج روحی و جسمی نخواهد دید.
این ضرب‌المثل را به این شکل هم گفته‌اند: عقل در بدن نباشد جان در عذاب است.
پیشنهادی: ضرب‌المثل عقل سالم در بدن سالم
اختصاصی–ندابلاگ