این ضرب‌المثل موقعی به کار می‌رود که کسی بعد از انجام یک کار یا تصمیم‌گیری، تازه متوجه اشتباه خود شود و بفهمد که کار درستی نبوده است.
مثلاً فرض کنید کسی یک وسیله را می‌خرد و بعد از پرداخت پول، می‌فهمد که همان وسیله را جای دیگر ارزان‌تر می‌توانسته بخرد. در این حالت می‌گوید: “شستم خبردار شد”، یعنی بعد از تمام شدن ماجرا تازه فهمیدم چه کار اشتباهی کردم.
این مثل نشان می‌دهد که گاهی اوقات وقتی دیگر کار از کار گذشته و فرصت جبران نیست، تازه به اشتباه خود پی می‌بریم.
در این نوشته می‌خواهیم ببینیم این ضرب‌المثل قدیمی و اصیل ایرانی چه معنایی دارد و چه مفهومی را می‌رساند.
معنی شستم خبردار شد یعنی چه؟
۱- یعنی فهمیدم چه رازی می‌خواستند از من پنهان کنند.
۲- این ضرب‌المثل وقتی به کار می‌رود که کسانی بخواهند موضوعی را از دیگری مخفی نگه دارند و برای این کار نقشه‌های مختلفی می‌کشند. اما در نهایت همان کسی که قرار بوده چیزی نفهمد، از ماجرا باخبر می‌شود و این ضرب‌المثل در مورد او صدق می‌کند.
۳- یعنی اخبار و اطلاعاتی به دست آوردم که شاید دیگران از آن بی‌خبر باشند. (خواه با تلاش خودش آن را کشف کرده باشد، یا دیگران آن خبرهای محرمانه را به او گفته باشند.)
۴- یعنی راز چیزی را فهمیدن.
۵- گاهی خبرهای تازه و محرمانه از راه‌های مختلف به گوش کسی می‌رسد.
ریشه ضرب المثل
به قسمت قلاب ماهیگیری که ماهیگیر آن را در دست می‌گیرد، “شست” گفته می‌شود. وقتی ماهیگیر قلاب را به داخل آب پرتاب می‌کند، انگشت شست خود را روی قسمت بالایی قلاب قرار می‌دهد. زمانی که ماهی به قلاب برخورد می‌کند و برای آزاد شدن تقلا می‌کند، قلاب در آب تکان می‌خورد و ماهیگیر با لرزشی که روی انگشتش احساس می‌کند، متوجه صید می‌شود.
این اصطلاح از همین تجربه ماهیگیری سرچشمه گرفته است.