گاهی در زندگی با افرادی روبرو می‌شویم که ادعای دوستی دارند، اما رفتارشان بیشتر شبیه دشمنی است. اینجا است که مفهوم این ضرب‌المثل پرکاربرد روشن می‌شود: “دشمن دانا بلندت میکند، بر زمینت میزند نادان دوست!”
یک دشمن باهوش و آگاه، حتی اگر از شما خوشش نیاید، ممکن است گاهی حقیقت را به شما بگوید یا شما را به چالش بکشد. این کار اگرچه سخت است، اما گاهی باعث می‌شود شما هوشیار شوید، قوی‌تر شوید و از جای خود بلند شوید. او شاید قصد خوبی نداشته باشد، اما رفتارش ناخواسته به پیشرفت شما کمک میکند.
در مقابل، یک دوست نادان و کم‌خرد، با وجود محبتی که در قلبش دارد، به دلیل نداشتن بینش و آگاهی، ممکن است کارهایی انجام دهد که در نهایت به ضرر شما تمام شود. او با تعریف و تمجیدهای بی‌جا، توصیه‌های اشتباه یا حمایت کورکورانه، ناخواسته باعث می‌شود شما در مسیر اشتباه قرار بگیرید و در نهایت زمین بخورید.
پس این ضرب‌المثل به ما یادآوری میکند که در روابط خود عاقل باشیم و بدانیم که گاهی یک انتقاد صادقانه از سوی یک فرد دانا (حتی اگر با او رابطه چندان خوبی نداریم) بسیار ارزشمندتر از تحسین و همراهی بی‌قید و شرط یک دوست ناآگاه است.
در این نوشته با یک سخن از پیشینیان و مفهوم ضرب‌المثل ایرانی «دشمن دانا بلندت میکند، بر زمینت میزند نادان دوست» آشنا خواهید شد. همراه ندابلاگ بمانید.
معنی ضرب المثل دشمن دانا بلندت میکند برزمینت میزند نادان دوست
این مثل، مفهوم مشابهی با این سخن دارد که “یک دشمن آگاه بهتر از یک دوست ناآگاه است.”
۱- یعنی زیانی که یک دوست نادان و نافهم می‌رساند، بیشتر از سود و کمکی است که میکند.
۲- نادانی و بی‌خردی، حتی اگر از سوی یک دوست باشد، پذیرفتنی و قابل تحمل نیست.
۳- دوستی با یک دشمن باهوش و دانا، کم‌خطرتر از معاشرت و همراهی با یک دوست نادان است.
کاربرد ضرب المثل دشمن دانا به از دوست نادان
این ضرب‌المثل بیشتر زمانی به کار می‌رود که بخواهیم به کسی هشدار بدهیم: وقتی می‌خواهی دوستی انتخاب کنی، باید خیلی مراقب باشی.
همنشینی و معاشرت با دوست ناباب یا کسی که دانش و آگاهی کافی ندارد، می‌تواند خطرات و مشکلاتی برایت به وجود آورد.
شعر ضرب المثل دشمن دانا به از دوست نادان
یک پسر بچه همراه با چند تا از دوستان هم سن و سالش برای بازی از خانه بیرون رفتند. در حین دویدن و بازی، پایش لیز خورد و زمین خورد. در این حادثه، اسباب بازی محبوبش که همیشه با خودش داشت، شکست.
دوستانش که شاهد این ماجرا بودند، بسیار نگران و دستپاچه شدند. یکی از آنها که به پسر بچه نزدیک‌تر بود، پیشنهاد داد که این قضیه را از پدرش پنهان کنند تا رازشان فاش نشود و باعث شرمندگی نزد پدرشان نگردد.
اما در میان آن بچه‌ها، یکی از آنها که با پسر بچه رابطه خوبی نداشت، با خودش فکر کرد که این راز، پنهان نخواهد ماند. او نگران بود که اگر اتفاقی بیفتد، دیگران تقصیر را به گردن او بیندازند. بنابراین، پیش پدر پسر بچه رفت و تمام ماجرا را به او گفت تا پدرش برای حل این مشکل چاره‌ای بیندیشد.
کسی که خرد و دانایی دارد، توانایی حل هر مشکلی را در خود می‌بیند.
(دشمن دانا که غم جان بود / بهتر از آن دوست که نادان بود)
چه کسی می‌تواند بندهای تقدیر را بگشاید؟ تنها کسی که بتواند بر آن پایداری کند.
وقتی نظامی از چارچوب تقدیر و بخت بالا و پایین گذشت، کارش از دست قضا و قدر خارج شد.
دشمن دانا که غم جان بود / بهتر از آن دوست که نادان بود
ریشه حدیثی ضرب المثل
امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: دوستی با فرد نادان، باعث رنج و سختی است. (غرر الحکم: ۵۸۲۹)
امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: یک دشمن خردمند، بهتر از دوستی نادان است. (میزان الحکمه ج۳)
امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: دوری از فرد نادان بهتر از نزدیکی به اوست، و سکوتش بهتر از حرف زدنش. (میزان الحکمه ج۳)
امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: دوستی با فرد نادان، مانند درخت آتش است که شاخه‌هایش یکدیگر را می‌سوزانند. (میزان الحکمه ج۳)
انشا درباره ضرب المثل دشمن دانا بلندت میکند برزمینت میزند نادان دوست
دشمن باهوش باعث پیشرفت تو می‌شود. یعنی وقتی کسی با فرد دانایی رقابت یا دشمنی کند، انگیزه پیدا میکند تا از نظر فکری و توانایی‌ها قوی‌تر شود تا در برابر آن رقیب زیرک شکست نخورد. در نتیجه، وجود یک دشمن یا رقیب دانا در زندگی، فرصتی برای رشد فردی است و رویارویی با او باعث قدرتمندتر و خردمندتر شدن انسان می‌شود. در مقابل، دوست نادان تو را به زمین میزند. یعنی رفاقت با افراد کم‌خرد – که در افسانه‌ها به دوستی خاله خرسه معروف است – به راهنمایی‌های اشتباه و آسیب زدن به بهانه سودرسانی منجر می‌شود و در نهایت، به گسترش نادانی در وجود انسان کمک میکند.
بسیاری از کارهای خوب و شایسته‌ای که از انسان سر میزند، نتیجه همراهی یک راهنمای خوب و دوست لایق در زندگی است. دوستان نادان در جهتی شبیه شیطان عمل می‌کنند. شیطان خود را به ظاهر دوست و خیرخواه نشان می‌دهد و با وسوسه‌هایش، زشتی‌های اخلاقی را زیبا جلوه می‌دهد. کسی که دوستی با شیطان را انتخاب کند، در زندگی‌اش خیری نخواهد دید و زندگی او پر از بدی و تاریکی خواهد بود و در پایان سقوط خواهد کرد؛ زیرا صبر خداوند – که برترین دوست انسان است – به پایان می‌رسد و نابودی او فراهم می‌شود.
اگر در حوزه‌های حساسی مانند پزشکی، صنعت، سیاست، امنیت یا حقوق، افرادی نادان و ناآگاه مسئولیت داشته باشند، تفاوت چندانی با خیانتکاران در آن سمت‌ها ندارد. دوستی با افراد دانا، جلوه‌ای از دوستی با خداست. دانایی مطلق تنها از آن خداوند است و هر چه بشر می‌داند، بخشی از دانش اوست. زندگی آنقدر کوتاه است که حتی یک انسان متعهد و هوشیار با تمام تلاش خود نمی‌تواند همه وظایف اصلی‌اش را انجام دهد؛ بنابراین سزاوار نیست انسانی پیرو شیطان – که نماد جهل محض است – باشد.
اگر شیطان دانا بود، هرگز از پیشگاه خداوند رانده نمی‌شد و مانند فرشتگان مقام و منزلت داشت. انسان‌های نادان نیز نماد جهل شیطان هستند و هرچه فرد جاهل‌تر باشد، به شیطان نزدیک‌تر است. پس باید مراقب بود تا افراد نادان در مسیر زندگی ما قرار نگیرند و ما را گرفتار نکنند. البته آنان مانند علف‌های هرز همیشه در راه ما سبز می‌شوند، و این ما هستیم که با توکل به خدا و تکیه بر خرد باید آنان را از سر راه کنار بزنیم و راه درست زندگی را هموار کنیم. دوستان دانا در زندگی، مسیر راست را برایمان آسان‌تر می‌کنند. هرچه این افراد بیشتر همراه ما باشند، پیمودن راه برایمان ساده‌تر و هموارتر خواهد شد. دوستی با انسان‌های دانا ارزشمند است!