حتماً برای شما هم پیش آمده که کسی در انجام کاری یا گفتن حرفی، به سرعت نظر خود را عوض کند و دقیقاً برعکس آنچه گفته، عمل نماید. در زبان فارسی برای این رفتار، از ضرب‌المثل “یکی به دو کردن” استفاده می‌شود.
این اصطلاح معمولاً برای افرادی به کار می‌رود که:
– در حرف زدن یا قول دادن، بسیار بی‌ثبات هستند.
– به راحتی و بدون دلیل، حرف خود را پس می‌گیرند.
– یا در موضع خودشان مردد و نامطمئن هستند.
ریشه این مثل به بازی‌های دو نفره مانند کشتی برمی‌گردد، جربی که یک نفر به سرعت دیگری را روی زمین می‌زند و موقعیت را به نفع خودش تغییر می‌دهد. در زندگی روزمره هم “یکی به دو کردن” یعنی تغییر ناگهانی و سریع یک وضعیت، به ویژه در بحث‌ها و اختلاف‌نظرها.
به طور خلاصه، هر وقت کسی را دیدید که به آسانی و بدون فکر، حرف یا تصمیمش را عوض می‌کند، می‌توانید بگویید: “او دارد یکی به دو می‌کند.”
در این نوشته، می‌خواهیم به بررسی معنا، پیشینه و مفهوم بنیادی این ضرب‌المثل کهن ایرانی بپردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.
یکی به دو کردن کنایه از چیست؟
1- به معنای بحث و جدل کردن است.
2- به کسی گفته می‌شود که مدام با دیگران جر و بحث می‌کند و از ادامه دادن آن دست برنمی‌دارد. این ضرب‌المثل وقتی به کار می‌رود که دو نفر با هم درگیر شده‌اند و هیچ‌یک حاضر نیستند کوتاه بیایند.
3- منظور مشاجره و درگیری لفظی است که ممکن است بین دو نفر یا بیشتر رخ دهد.
4- فرض کنید دو نفر با هم درگیر شده‌اند و هر دو با الفاظ نامناسب به یکدیگر پاسخ می‌دهند. هیچ‌یک از آن‌ها عقب‌نشینی نمی‌کند و شما برای پایان دادن به این وضعیت به آن‌ها می‌گویید: “لطفاً به این بحث‌های بی‌پایان پایان دهید و ادامه ندهید، زیرا این کار باعث کم‌ارزش شدن هر دوی شما می‌شود.”
نکته:
این ضرب‌المثل فقط مربوط به فحش و ناسزا نیست. حتی زمانی که دو نفر می‌خواهند خود را ثابت کنند و طرف مقابل را مقصر جلوه دهند، حتی اگر با الفاظ نامناسب همراه نباشد، باز هم مصداق این ضرب‌المثل خواهد بود.
پیشنهاد: ضرب‌المثل “زدید ضربتی، ضربتی نوش کن”