حتوا:
ضرب‌المثل “شیطان را درس دادن” یکی از آن اصطلاحات پرمعنی و رایج در زبان فارسی است. اما دقیقاً چه مفهومی پشت این جمله نهفته است؟
**معنی اصلی:**
این ضرب‌المثل به موقعیتی اشاره دارد که یک فرد بسیار حیله‌گر، باهوش یا شرور، توسط کسی پند و اندرز داده می‌شود. در واقع، این مثل زمانی به کار می‌رود که کسی بخواهد به فردی که خودش استاد مکر و فریب است، راه و روش درست را یاد بدهد! این کار نه تنها بی‌فایده است، بلکه نشان‌دهنده بی‌تجربگی و سادگی فرد نصیحت‌کننده نیز هست.
**مثالی برای درک بهتر:**
فرض کنید یک فرد تازه‌کار در بازار، بخواهد به یک بازاری قدیمی و بسیار با تجربه که تمام ترفندهای کار را بلد است، در مورد روش‌های معامله و فروش آموزش بدهد. در این شرایط می‌گویند: “داری شیطان را درس می‌دی!” چون آن بازاری با تجربه، از همه چیز آگاه است و آموزش دادن به او کاری بیهوده و حتی مسخره به نظر می‌رسد.
**نتیجه‌گیری:**
در اصل، این ضرب‌المثل به ما هشدار می‌دهد که:
* وقتمان را برای پند و اندرز دادن به افرادی که خودشان استاد هر کاری هستند و نیازی به آموزش شما ندارند، تلف نکنیم.
* گاهی اوقات برخی افراد آنقدر زیرک و با تجربه هستند که آموزش دادن به آنها فقط نشان از ساده‌لوحی ما دارد.
* از هوش و ذکاوت دیگران دست کم نگیریم.
پس دفعه بعد که خواستید به یک “استاد تمام‌عیار” در کاری، نکته‌ای یاد بدهید، به یاد این ضرب‌المثل بیفتید!
در این بخش، به توضیح و مفهوم این ضرب‌المثل ایرانی می‌پردازیم. در ادامه با هم معنای آن را بیشتر بررسی می‌کنیم.
شیطان را درس دادن کنایه از چیست؟
۱- این کنایه نشان می‌دهد که فرد چقدر حیله‌گر است؛ آنقدر که حتی شیطان با دیدنش لبخند می‌زند و شاید راه‌های تازه‌ای از او یاد بگیرد! 😶
۲- این اصطلاح به کسی گفته می‌شود که با نیرنگ و حیله، تمام مشکلات و موانع پیش رویش را از سر راه برمی‌دارد. چنین فردی خودش هم باعث ایجاد مشکلات تازه و زیادی در زندگی دیگران می‌شود. وقتی مردم از بدی‌هایش به ستوه می‌آیند، می‌گویند: “او حتی به شیطان هم درس می‌دهد!”
۳- اگر کسی کار زشتی انجام دهد که تازه و عجیب باشد و دیگران را شوکه کند، این ضرب‌المثل را به کار می‌برند. اینگونه افراد، مانند شیطان، باعث گمراهی دیگران در جامعه می‌شوند و در روز قیامت هم بار گناهان خود را به دوش می‌کشند، هم بار گناهان کسانی که به خاطر آنها گمراه شده‌اند. (البته هر کس که فریب آنها را خورده و مرتکب گناه شده، خود نیز مسئول گناهش خواهد بود.)
در قرآن کریم، سرنوشت کسانی که دیگران را گمراه می‌کنند اینگونه بیان شده است:
🔸 عاقبت چنین افرادی در سوره نحل آیه 25 آمده است: لِيَحْمِلُوا أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۙ وَمِنْ أَوْزَارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ:
ترجمه: آنها باید روز قیامت، (هم) بار گناهان خود را بطور کامل بر دوش کشند؛ و هم سهمی از گناهان کسانی که بخاطر جهل، گمراهشان می‌سازند! بدانید آنها بار سنگین بدی بر دوش می‌کشند!
🔸امام باقر علیه السلام نیز در این زمینه می‌فرمایند: اگر شخصی راه و روش خوبی را شروع کند، علاوه بر پاداش کارهای خودش، به اندازه تمام کسانی که در آینده از آن روش پیروی می‌کنند نیز پاداش می‌برد، بدون اینکه از پاداش آن افراد کم شود. برعکس، اگر کسی راه نادرست و گمراه کننده‌ای را پایه‌گذاری کند، علاوه بر گناهان خود، به اندازه تمام گناهان کسانی که به دنبال او می‌روند نیز مجازات می‌شود، بدون اینکه از گناهان آن افراد کاسته شود. [بحار الأنوار:71/258/5 .]
ترجمه: امام باقر عليه السلام: هر بنده اى از بندگان خدا سنّت و روشى هدايتگر بگذارد، اجرش به اندازه اجر كسانى باشد كه بدان عمل مى كنند؛ بى آن كه از اجر آنان چيزى كاسته شود. و هر بنده اى از بندگانِ خدا، سنّت و روشى گمراه كننده بگذارد، گناهش به اندازه گناه كسانى است كه به آن رفتار مى كنند؛ بى آن كه از گناهان ايشان چيزى كاسته گردد.
اختصاصی-ندابلاگ
بیشتر بخوانید: معنی ضرب المثل آب زیر کاه