**آشنایی با ضرب‌المثل «دروغگو دشمن خداست» + داستان و حدیث**
ضرب‌المثل‌ها جملات کوتاه و پرمعنایی هستند که سال‌هاست بین مردم رایج شده‌اند. یکی از این ضرب‌المثل‌های معروف، «دروغگو دشمن خداست» می‌باشد. این جمله به ما می‌فهماند که دروغ گفتن کاری بسیار ناپسند و زشت است، تا جایی که فرد دروغگو را دشمن خدا می‌دانند.
اما چرا دروغگو به این اندازه بد است؟
دروغ مانند یک بیماری مسری است که آرامش و اعتماد بین مردم را از بین می‌برد. وقتی کسی دروغ می‌گوید، اعتماد دیگران نسبت به او کم می‌شود و این کار باعث می‌شود روابط صادقانه بین انسان‌ها خراب شود. از نظر دین اسلام نیز دروغگویی یکی از گناهان بزرگ به شمار می‌رود.
در این زمینه، حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است که می‌فرمایند:
**«إیّاکَ وَ الْکَذِبَ، فَإِنَّ الْکَذِبَ یُفْسِدُ الْإِیمَانَ.»**
**«از دروغ بپرهیز، زیرا دروغ ایمان را فاسد می‌کند.»**
این حدیث شریف به روشنی نشان می‌دهد که دروغ چه تأثیر مخربی بر ایمان و اعتقادات انسان می‌گذارد.
**داستان کوتاه:**
روزی مردی در بازار داد می‌زد: “گرگ آمد! گرگ آمد! به گله‌ی من حمله کرده!” مردم که صدای او را شنیدند، با چوب و چماق به سوی او دویدند تا کمکش کنند. اما وقتی به چراگاه رسیدند، دیدند که هیچ گرگی در کار نیست و گوسفندان در آرامش مشغول چرا هستند. مرد که از دیدن نگاه‌های خشمگین مردم ترسیده بود، با خنده گفت: “شوخی کردم! فقط می‌خواستم ببینم چقدر سریع می‌آیید.”
چند روز بعد، گرگ واقعاً به گله‌ی او حمله کرد. مرد با ترس و وحشت فریاد زد: “کمک! گرگ آمد! این بار راست می‌گویم!” اما این بار هیچ کس به فریادش پاسخ نداد. مردم فکر کردند او دوباره دروغ می‌گوید و شوخی کرده است. در نتیجه گرگ بسیاری از گوسفندانش را درید.
این داستان نشان می‌دهد که دروغگویی حتی برای یک بار هم می‌تواند اعتماد دیگران را برای همیشه از بین ببرد و در زمان واقعی نیاز، هیچ کمکی به دروغگو نرسد.
پس بیاییم همیشه راستگو باشیم و بدانیم که دروغ نه تنها دشمنی با مردم، که دشمنی با خداست.
در این نوشته، به بررسی داستان، معنا و مفهوم ضرب‌المثل ایرانی ”دروغگو دشمن خداست“ که در کتاب فارسی پایه پنجم آمده است، می‌پردازیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید باشد.
معنی ضرب المثل دروغگو دشمن خداست
1. کسی که دروغ می‌گوید، ایمان واقعی به خدا ندارد، زیرا خداوند کسانی را که دروغ می‌گویند دوست ندارد.
2. دروغگو هم در این دنیا و هم در آخرت خوار و شرمسار خواهد بود؛ همان‌طور که پیامبر (ص) فرموده‌اند: از دروغ بپرهیزید، چون دروغ باعث رسوایی و ننگ است.
3. فرد دروغگو از مهربانی و رحمت خدا دور می‌ماند.
4. دروغگویان معمولاً به پیامدهای بد و تأثیرات منفی دروغ در زندگی خود و جامعه فکر نمی‌کنند. آنها دروغ گفتن را نشانه هوش و زرنگی می‌دانند و راستگویی را نشانه ساده‌لوحی می‌پندارند. اما غافل از این هستند که دروغ برخلاف سرشت پاک و ارزش انسانی است و نمی‌دانند که دروغ، در حقیقت دشمنی با خداست و با فلسفه آفرینش که بر اساس راستی و حقیقت بنا شده، در تضاد است.
5. دروغ از گناهان بزرگ محسوب می‌شود و کسی که دروغ می‌گوید، از رحمت خدا دور می‌شود. امام عسگری(ع) فرموده‌اند: تمام پلیدی‌ها و گناهان در خانه‌ای جای گرفته‌اند و کلید آن خانه، دروغ است.
6. فرد دروغگو با گفتن دروغ مرتکب گناهی بزرگ می‌شود؛ زیرا فرمان خدا را که دوری از دروغ است، نادیده گرفته است.
7. بر اساس روایات، دروغگو مورد خشم و نفرت خداوند قرار می‌گیرد.
8. اگر کسی به دروغگویی عادت کند و پیوسته آن را تکرار نماید، از جرگه مؤمنان خارج شده و در گروه منافقان جای می‌گیرد و چنین کسی دشمن خدا به شمار می‌آید.
داستان ضرب المثل دروغگو دشمن خداست – شماره 1
در کتاب “حبیب السیر” داستان آموزنده‌ای دربارهٔ دروغ و پیامدهای آن نقل شده که شنیدنش مفید است:
می‌گویند سلطان حسین میرزای بایقرا، که حاکم خراسان و زابلستان بود، امیرحسین ابیوردی را به عنوان سفیر نزد سلطان یعقوب میرزا، پادشاه آذربایجان و عراق، فرستاد. هدایای زیادی همراه او کرد و دستور داد چند جلد کتاب ارزشمند، از جمله کتاب “کلیات جامی” — که در آن زمان تازه‌چاپ و بسیار محبوب بود — را نیز به عنوان پیشکش ببرند.
اما کتابدار به اشتباه، به جای “کلیات جامی”، کتاب “فتوحات مکی” را به او داد. امیرحسین هم بدون اینکه کتاب‌ها را وارسی کند، آنها را همراه سایر هدایا نزد سلطان یعقوب برد. سلطان از او با احترام زیاد استقبال کرد و گفت: «در این مسافت طولانی، قطعاً خسته شده‌ای.»
امیرحسین در پاسخ گفت: «در راه، همدم خوبی داشتم؛ کتاب کلیات جامی که برای شما آورده‌ام. در هر توقف، با خواندن آن، خستگی‌ام برطرف می‌شد و با آن انس می‌گرفتم.»
سلطان از شنیدن این حرف، مشتاق شد و گفت: «بگو کتاب را بیاورند.» وقتی کتاب را آوردند و باز کردند، متوجه شدند که این کتاب، “کلیات جامی” نیست، بلکه “فتوحات مکی” است. دروغ امیرحسین که ادعا کرده بود در راه آن را می‌خوانده، آشکار شد.
سلطان با تعجب گفت: «آیا از گفتن چنین دروغی شرم نکردی؟»
ابیوردی آنقدر شرمسار بود که نتوانست پاسخی بدهد. با خجالت از دربار خارج شد و بی‌درنگ به سوی خراسان حرکت کرد، بی‌آنکه حتی برای دریافت پاسخ نامهٔ سلطان صبر کند. بعدها می‌گفت: «وقتی دروغم فاش شد، آرزو کردم کاش مرده بودم و آن صحنه را نمی‌دیدم.»
در این زمینه، حدیثی از حضرت صادق (علیه السلام) است که می‌فرمایند:
«از مجازات دروغگو آن است که خداوند، فراموشی را بر او مسلط می‌گرداند»
به همین دلیل است که می‌گویند: دروغگو کم‌حافظه است!
داستان ضرب المثل دروغگو دشمن خداست – شماره 2
یک دزد به خانهٔ یک فرد ثروتمند نفوذ کرد و خودش را به اتاقی رساند که گاوصندوق در آن قرار داشت. ناگهان چشمش به یک پلاک افتاد که روی آن نوشته بود: «دستهٔ کوچک کنار گاوصندوق را به آرامی بکشید تا در آن باز شود.»
اما به محض اینکه دزد آن دسته را کشید، ناگهان همهٔ چراغ‌ها روشن شد و زنگ هشدار بسیار بلندی در خانه به صدا درآمد. در همین لحظه، صاحب خانه با اسلحه به دست مقابلش ظاهر شد.
دزد با نگاه به گاوصندوق گفت: «کار ما که مشخص است، اما این آدم… راستش را بخواهید، دروغگو دشمن خداست!»
نکته: مراقب باشید این داستان به این معنا برداشت نشود که دزدی گناه ندارد! چنین نیست؛ دزدی نیز از گناهان بزرگ است، اما هدف این روایت کوتاه، نشان دادن زشتی دروغگویی است، وگرنه دزد هم دشمن خداست!
دروغ در قرآن، آیات و روایات
امام خمینی (ره) از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کنند که: شراب، کلید همه بدی‌هاست؛ اما از آن بدتر، دروغ گفتن است.
شیخ مرتضی انصاری نیز دروغ را ـ چه به شوخی و چه به جدی، چه کوچک و چه بزرگ ـ حرام دانسته‌اند.
در کتاب معراج السعاده آمده که با هر دروغ، فرشته‌ای به مدت هفتاد هزار سال از انسان فاصله می‌گیرد و بوی بدی از دهان دروغگو بیرون می‌آید که فرشتگان را به گریه می‌اندازد.
همچنین نقل شده که وقتی در مجلسی دروغی گفته می‌شد، بزرگان و عالمانی مانند علامه طباطبایی و آیت‌الله قاضی (ره) ناراحت و آزرده خاطر می‌شدند.
امام سجاد (علیه السلام) فرموده‌اند: از دروغ ـ چه شوخی و چه جدی ـ دوری کنید، زیرا دروغ کوچک، شما را به دروغ بزرگ می‌کشاند.
خداوند متعال نیز می‌فرماید: وای بر دروغگویان حرفه‌ای.
برای زبان، هفتاد نوع گناه شمرده‌اند؛ به گونه‌ای که دیگر اعضای بدن به این اندازه گناه نمی‌کنند. نقل است که هر صبح، همه اعضا به زبان می‌گویند: «مواظب باش که ما را به خاطر گناهانت در آتش جهنم نیندازی.»
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سه بار فرمودند: وای بر کسی که برای خنداندن مردم دروغ بگوید.
امام معصوم (علیه السلام) نیز فرموده‌اند: همین قدر که کسی هر چه می‌شنود بازگو کند، نشان‌دهنده دروغگویی اوست.
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می‌فرمایند: دروغگو در این دنیا خوار و بی‌اعتبار می‌شود و در آخرت نیز عذاب و بدبختی در انتظار اوست.
دروغ، چهره را تاریک و سیاه می‌کند.
امام صادق (علیه السلام) نیز فرموده‌اند: دروغ نگو و آبرویت را نریز.
ایشان همچنین تأکید کردند: دروغ، روزی را کم و برکت پول را از بین می‌برد؛ در حالی که برخی افراد برای کسب درآمد بیشتر، دست به دروغ می‌زنند.
دروغ زیاد، باعث فساد در دین می‌شود.
امیرالمؤمنین (علیه السلام) در جایی دیگر می‌فرمایند: دروغگو و مرده یکسان هستند؛ زیرا ارزش انسان زنده به اعتماد کردن به اوست، اما به دروغگو نمی‌توان اعتماد کرد.
دروغگو سه چیز از سوی خدا دریافت می‌کند: خشم پروردگار، خواری در میان مردم و نفرین فرشتگان.
اعتیاد به دروغ، فقر و تنگدستی به دنبال دارد.
**جواز دروغ گفتن (دروغ مصلحتی)** تنها در چند مورد خاص جایز شمرده شده است:
1. حفظ اسرار در جنگ و جهاد
2. دروغ بین زن و شوهر، آن هم با شرایط ویژه
3. اصلاح بین مردم
پس بسیاری از آنچه ما به عنوان دروغ مصلحتی می‌شناسیم، در واقع برای منافع خودمان است و در این دسته‌ها جای نمی‌گیرد.
بدترین نوع دروغ، دروغ گفتن به خدا، پیامبر و ائمه اطهار (علیهم السلام) است.
در نماز می‌گوییم: «ایاک نعبد و ایاک نستعین»؛ آیا واقعاً فقط خدا را می‌پرستیم و فقط از او کمک می‌خواهیم؟
یا وقتی می‌گوییم: «خدایا دوستت دارم»، آیا راست می‌گوییم؟
خداوند در قرآن فرموده: «إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِ»؛ اگر از دستورات خدا پیروی نمی‌کنیم، چرا به دروغ می‌گوییم دوستش داریم؟
حجت‌الاسلام قرائتی در تفسیر نور، آیه ۲۸ سوره انعام اینگونه بیان کرده‌اند:
«وقتی دروغگویی خصلت انسان شود، در قیامت نیز دروغ می‌گوید. چنانکه در آیه ۲۳ همین سوره خواندیم که مشرکان در قیامت به دروغ سوگند می‌خورند و می‌گویند: “به خدا سوگند، ما مشرک نبودیم.”»
«وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِینَ»
وای، در آن روز بر دروغگویان.