همه چیز در مورد مفهوم و ریشه اصلی ضرب المثل “حاجی حاجی مکه”
این ضرب المثل برای کسانی به کار می‌رود که در ظاهر بسیار به یک موضوع وابسته و متعهد به نظر می‌رسند، اما در عمل و باطن، چنین تعهد و وابستگی وجود ندارد. در واقع این مثل افرادی را توصیف می‌کند که تظاهر می‌کنند، اما در عمل چیزی که نشان می‌دهند نیستند.
**داستان پشت این ضرب المثل:**
در گذشته، شخصی که به حج می‌رفت و به مکه سفر می‌کرد، عنوان “حاجی” را دریافت می‌کرد. این لقب برای او احترام و جایگاه اجتماعی خاصی به همراه داشت.
روزی دو نفر که هر دو حاجی بودند و یکدیگر را از سفر حج می‌شناختند، پس از سال‌ها به طور اتفاقی در شهری به هم برخورد کردند. هر کدام برای جلب احترام و نشان دادن جایگاه خود، شروع به تعریف از سفر حج و فضیلت‌هایش کردند و مرتب یکدیگر را با عنوان “حاجی” خطاب می‌کردند: “حاجی اینطور نیست؟ حاجی به یاد داری؟”
این گفت‌وگو آنقدر با تکرار کلمه “حاجی” ادامه پیدا کرد که ناگهان یکی از آن‌ها از دیگری پرسید: “حاجی، آن سال تو در کدام کاروان سفر کردی؟” و دیگری در پاسخ گفت: “متأسفانه من خودم به مکه نرفته‌ام، اما برادرم به جای من رفته است!”
در این لحظه بود که هر دو فهمیدند که هیچ‌کدام واقعاً به سفر حج نرفته‌اند و فقط در حال تظاهر و نمایش بوده‌اند.
از آن روز به بعد، این داستان به یک ضرب المثل تبدیل شد و مردم هرگاه بخواهند تظاهر و ریاکاری کسی را نشان دهند، از عبارت “حاجی حاجی مکه” استفاده می‌کنند.
در این نوشته، با مفهوم و پیام اصلی یکی از ضرب‌المثل‌های کهن و پرمعنی ایرانی آشنا خواهید شد.
معنی ضرب المثل حاجی حاجی مکه چیست؟
۱- این کنایه برای زمانی به کار می‌رود که کسی خیلی کم به دیدار دوستان یا خانواده می‌آید.
مثلاً وقتی کسی پس از چند ماه به دیدن دوستش می‌رود، در موقع خداحافظی به شوخی به او می‌گویند: “بازم نشه حاجی حاجی مکه و بری چندماه دیگه برگردی؟!”
۲- علاوه بر این، از این ضرب‌المثل برای افرادی استفاده می‌شود که به قول خود عمل نمی‌کنند؛ یعنی برای انجام کاری وعده می‌دهند، اما وقتی زمان آن فرا می‌رسد، خبری از آن‌ها نیست!
ریشه ضرب المثل
در گذشته‌های دور که امکانات سفر مانند امروز پیشرفته نبود، مردم برای جابه‌جایی از چهارپایان استفاده می‌کردند. یکی از سخت‌ترین و پررنج‌ترین سفرها در آن دوران، سفر حج بود. در شعر جناب حافظ آمده:
در بیابان گر به شوقِ کعبه خواهی زد قدم
سرزنشها گر کُنَد خارِ مُغیلان غم مخور
گاهی مسافران نزدیک به نه ماه در بیابان‌های سوزان و پر از خار و گیاهان خشک راه می‌رفتند تا بتوانند خانهٔ خدا را زیارت کنند. افراد از سرزمین‌های مختلف به سوی کعبه می‌آمدند و در طول سفر یا در مکه، با کسانی آشنا می‌شدند که از شهر و دیار خودشان نبودند. از سوی دیگر، ابزارهای ارتباطی مانند تلفن همراه وجود نداشت.
به همین دلیل، وقتی حاجیان در مکه از دوستان تازه‌ی خود خداحافظی می‌کردند، به آنان می‌گفتند: «حاجی حاجی مکه!» یعنی اگر دوباره همدیگر را ببینیم، فقط در مکه و در زمان حج ممکن خواهد بود. البته این دیدار به زمانی بسیار دور موکول می‌شد و معلوم نبود که آیا آنان دوباره این سفر دشوار را انجام خواهند داد یا نه؛ تنها خدا می‌داند!
بنابراین امروزه این ضرب‌المثل اگرچه معنای اصلی خود را از دست داده، اما به صورت کنایه‌ای برای اشاره به دیدارهایی که مدت بسیار طولانی تا وقوع آن فاصله دارد، به کار می‌رود.
اگر می‌خواهید تمام ضرب‌المثل‌های فارسی را یاد بگیرید، کافی است روزی پانزده دقیقه زمان بگذارید و با ده ضرب‌المثل آشنا شوید.
ضرب‌المثل‌های فارسی معروف
نظر شما در مورد این ضرب‌المثل چیست؟
اختصاصی – ندابلاگ