مهارت کنترل نفس چیست؟ (درس هشتم، صفحات ۵۷، ۵۸ و ۵۹)
بخش دوم: مهارت کنترل نفس (خویشتن‌داری) به چه معناست؟
خویشتن‌داری یا کنترل نفس، یک توانایی مهم و ارزشمند است. این مهارت به ما کمک می‌کند تا در برابر خواستههای زودگذر و احساسات آنی خود مقاومت کنیم و رفتاری منطقی و درست داشته باشیم.
فردی که این مهارت را دارد، می‌تواند در موقعیت‌های سخت، تصمیم‌های درستی بگیرد. او به جای اینکه فوراً و تحت تأثیر هیجاناتش عمل کند، کمی توقف می‌کند، فکر می‌کند و سپس بهترین کار را انجام می‌دهد. این کار مانند داشتن یک ترمز داخلی است که مانع از انجام کارهای ناپخته و پشیمان‌کننده می‌شود.
کنترل نفس فقط به معنای جلوگیری از کارهای بد نیست؛ بلکه شامل انجام کارهای خوب و پسندیده نیز می‌شود. برای مثال، وقتی ما خسته هستیم اما نمازمان را به موقع می‌خوانیم، در واقع داریم از این مهارت استفاده می‌کنیم. یا وقتی کسی ما را عصبانی می‌کند اما ما با آرامش برخورد می‌کنیم و از کوره در نمی‌رویم، این هم نمونه‌ای از خویشتن‌داری است.
پس به طور خلاصه، مهارت کنترل نفس یعنی تسلط بر احساسات و خواستههای درونی. این توانایی به ما کمک می‌کند تا درست را از نادرست تشخیص دهیم و حتی وقتی که انجام کار نادرست برایمان لذت‌بخش است، بتوانیم در برابر آن ایستادگی کنیم و راه درست را انتخاب کنیم. این مهارت، کلید رسیدن به بسیاری از موفقیت‌ها و فضیلت‌های اخلاقی در زندگی است.
**عنوان درس: بخش دوم | موضوع: یادگیری مرحله‌ای | پایه هشتم**
در این بخش، می‌خواهیم مطالب را به صورت قدم به قدم و آسان یاد بگیریم. هدف این است که هر مبحث را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنیم تا درک آن برای همه راحت‌تر باشد. در این روش، ابتدا اصول اولیه را مرور می‌کنیم و سپس به تدریج به سراغ نکات پیشرفته‌تر می‌رویم. این راهکار به شما کمک می‌کند بدون سردرگمی، مطالب را به خوبی فرا بگیرید و برای مراحل بعدی آماده شوید.
بخش دوم ::مهارت نفس (خیشتن داری) چیست
انتخاب بخش مورد نظر:
بخش دوم: مهارت کنترل نفس (خودسازی) چیست
پاسخ تمرین ۱ صفحه ۵۷ تفکر هشتم
پاسخ تمرین ۲ صفحه ۵۷ تفکر هشتم
پاسخ تمرین ۳ صفحه ۵۸ تفکر هشتم
پاسخ تمرین درس خانه صفحه ۵۹ تفکر هشتم
بخش دوم: مهارت کنترل نفس (خودسازی) چیست / صفحات ۵۷ و ۵۸
جواب فعالیت 1 صفحه 57 تفکر هشتم
افرادی که در کنترل احساسات و رفتارهای خود قوی هستند، معمولاً این ویژگی‌ها را دارند:
– در شرایط سخت، آرامش خود را حفظ میکنند.
– قبل از عمل، خوب فکر میکنند و عواقب کارهای خود را در نظر می‌گیرند.
– در برابر وسوسه‌ها و خواستههای ناگهانی مقاومت میکنند.
– برنامه‌ریزی مشخصی برای زندگی خود دارند و به آن پایبند هستند.
– مسئولیت کارهای خود را به عهده می‌گیرند.
در مقابل، افرادی که در خودکنترلی ضعیف‌تر هستند، معمولاً اینگونه رفتار میکنند:
– زودتر از دیگران عصبانی یا ناراحت می‌شوند.
– بدون فکر کردن عمل میکنند و اغلب بعداً پشیمان می‌شوند.
– به راحتی تسلیم وسوسه‌ها می‌شوند.
– در انجام برنامه‌های خود ثبات ندارند.
– دیگران را به خاطر مشکلات و اشتباهات خود سرزنش میکنند.
| افرادی که در مهار نفس قوی هستند | افرادی که در مهار نفس ضعیف هستند |
| 1-ایمان آنها قوی تر است | 1-ایمان ضعیفی دارند |
| 2-مهارت نه گفتن را خوب بلدند | 2-در گذشته زندگی میکنند. |
| 3-هنر های خاصی می آموزند | 3-بی هنر هستند. |
| 4-با افراد بیشتری ارتباط برقرار میکنند | 4-با دیگران ارتباط برقرار نمیکنند. |
| 5-چندین زبان دیگر می آموزند و با آنها صحبت میکنند. | 5-فقط مهارت های اساسی زندگی را بلدند |
جواب فعالیت 2 صفحه 57 تفکر هشتم
در ادامه، نتایج و پیامدهای کنترل نکردن امیال و خواستههای نادرست در زندگی فردی و اجتماعی، در قالب جدولی مشابه با نمونه ارائه شده، آورده می‌شود.
| خواستههای نفسانی | نتایج و آثار عدم مهار نفس |
| 1ــ بر زبان آوردن سخنان زشت و عالقه به بدگویی پشت سر دیگران |
تنفر دیگران و قطع رابطه |
| 2ــ ناتوانی در مهار خشم | آسیب زدن به خود و دیگران |
| 3ــ میل به قانونشکنی | جریمه مجازات و زندان |
| 4ــ خوردن مال دیگران و حرص به جمعآوری ثروت | درگیری با مردم و عذاب الهی |
| 5ــ حسادت و میل به انتقام گرفتن | خطر ، تنفر دیگران و درگیری با مردم |
جواب فعالیت 3 صفحه 58 تفکر هشتم
در ادامه روش‌های دیگری برای کنترل و مهار نفس معرفی می‌شود:
۷- پیش از هر کاری، خوب فکر کنید و توانایی اندیشیدن را در خود قوی کنید.
۸- به روز قیامت ایمان داشته باشید و باور کنید که همه‌ی ما در برابر اعمالمان مسئولیم.
۹- با کمک خداوند، نیروی کنترل درون را تقویت کنید که به آن تقوا می‌گویند.
۱۰- ایمان و باور خود به خدا را بیشتر کنید.
جواب فعالیت درس منزل صفحه 59 تفکر هشتم
یکی از این دو کار را به انتخاب خودتان در خانه انجام دهید و نتیجه آن را در کلاس مطرح کنید.
۱. موقعیتی را تعریف کنید که در آن توانستید احساسات یا رفتار خود را کنترل کنید. مثلاً زمانی که حرف ناشایستی نزدید، خواسته نامعقولی نداشتید یا حرکت نادرستی انجام ندادید. سپس نتیجه این کنترل خود را بنویسید و برای همکلاسی‌ها بخوانید.
پاسخ: در یک بحث که با کسی داشتم، قبل از حرف زدن، خوب فکر کردم و مراقب بودم حرفی نزنم که بعداً باعث پشیمانی‌ام شود.
۲. درباره زندگی فردی تحقیق کنید که توانسته است نفس خود را مهار کند؛ مانند ابن‌سیرین، شیخ رجبعلی خیاط، یا هر شخص دیگری که تمایل دارید.
پاسخ: شیخ رجبعلی خیاط باور داشت که مهار کردن نفس، راهی برای رسیدن به خوشبختی است. ایشان در کنترل نفس خود بسیار موفق بودند و همیشه به خود یادآوری می‌کردند که خداوند همه را آزمایش می‌کند و این موقعیت نیز یکی از همین آزمایش‌هاست. ایشان از کاری که به آن میل داشتند ولی می‌دانستند حرام است، دوری می‌کردند.