به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر، از ابتدای سال ۱۴۰۴، کمک هزینه معیشتی معلولان شدید ۱۴۰۴ به عنوان طرحی جدید در دستور کار دولت قرار گرفته است تا بخشی از فشار معیشتی بر خانواده‌هایی با افراد دارای معلولیت شدید کاهش یابد. این کمک معیشتی بهزیستی، ویژه افرادی است که تأیید شده‌اند دارای معلولیت شدید یا خیلی شدید بوده و فاقد شغل یا درآمد محسوب می‌شوند.
دولت و سازمان بهزیستی با اتکا به آیین‌نامه جزء (۲) بند (پ) تبصره ۱۲ قانون بودجه ۱۴۰۴، چارچوب اجرایی این کمک معیشتی را تعیین کرده‌اند.
در عین حال، گزارش‌های میدانی از تأخیر در پرداخت و اعتراض برخی از مددجویان نشان می‌دهد که اجرای این کمک معیشتی بهزیستی با چالش‌های عملیاتی مواجه است.
فال خودت رو ببین
کلیک کن تا ببینیش
جزئیات میزان و شرایط پرداخت کمک هزینه معیشتی معلولان شدید ۱۴۰۴
بر اساس آیین‌نامه اجرایی جزء (۲) بند (پ) تبصره ۱۲ قانون بودجه ۱۴۰۴، کمک معیشتی بهزیستی به افراد دارای معلولیت شدید و خیلی شدید تخصیص یافته است. این آیین‌نامه در تاریخ ۱۴۰۳/۱۲/۲۸ به تصویب هیأت وزیران رسیده است.
مبنای شناسایی مشمولان، تأیید کمیسیون پزشکی توانبخشی بهزیستی برای معلولیت شدید یا خیلی شدید و همچنین اعلام «فاقد شغل و درآمد» از سوی متقاضی است.
متقاضیان برای بهره‌مندی از این کمک معیشتی باید درخواست خود را در سامانه رسمی دستگاه‌های متولی ثبت کنند و اقرارنامه نداشتن شغل و درآمد را ارائه دهند. پس از آن دستگاه‌های ذی‌ربط به استعلام وضعیت شغلی و درآمدی متقاضی اقدام می‌کنند.
اگر فردی در دهک‌های پایین (۱ تا ۳) قرار گیرد، مبلغ بیشتری نسبت به دهک‌های بالاتر دریافت خواهد کرد. برای دهک‌های بالاتر، مبلغ کمک معیشتی کاهش یافته است.
برای مثال، در سال ۱۴۰۴ برای معلولان شدید یا خیلی شدید در دهک‌های ۱ تا ۷ و خانوار یک‌نفره، مبلغ کمک معیشتی معادل ۱,۲۰۰,۰۰۰ تومان تعیین شده است. خانوار دو نفره ۱,۸۰۰,۰۰۰ تومان، سه نفره ۲,۴۰۰,۰۰۰ تومان، چهار نفره ۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان و پنج نفر و بیشتر ۳,۶۰۰,۰۰۰ تومان است. برای دهک‌های هفتم به بالا، این مبلغ به ۶۰۰,۰۰۰ تومان کاهش می‌یابد.
همچنین، برای جانبازان و افراد تحت تکفل آنان در همان آیین‌نامه سقف جداگانه‌ای تعیین شده که جزء گروه‌های معسر محسوب می‌شوند.
روند اجرایی و فرآیند ثبت‌نام کمک معیشتی بهزیستی
متقاضیان مشمول باید در سامانه معرفی‌شده دستگاه‌های متولی درخواست خود را ثبت و مدارک لازم را بارگذاری کنند. پس از ثبت، دستگاه‌ها موظف‌اند ظرف یک ماه وضعیت اشتغال و درآمد متقاضی را استعلام کنند.
در مراجعات بعدی، دستگاه‌ها باید به‌صورت دوره‌ای احراز شرایط متقاضیان را بازبینی کرده و در صورت تغییر وضعیت، پرداخت را قطع یا اصلاح کنند.
در آیین‌نامه نیز تصریح شده است که اگر استعلام‌ها دیر به نتیجه برسند، دستگاه‌ها باید از روی نظام پرداخت سال قبل عمل کرده و مابه‌التفاوت را پس از تأیید پرداخت نمایند.
وظایف مختلف میان بهزیستی، سازمان برنامه و بودجه و وزارت‌های ذی‌ربط توزیع شده است تا از تضاد مسئولیت جلوگیری شود.
چالش‌ها و نقدها در اجرای کمک معیشتی بهزیستی
یکی از مهم‌ترین مشکلات در طرح کمک معیشتی معلولان، تأخیر در پرداخت‌ها است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از مددجویان هنوز کمک‌معیشت خرداد ماه را دریافت نکرده‌اند.
افزودن بر این، در شرایط اقتصادی موجود، قیمت دارو، تجهیزات توانبخشی، کرایه رفت‌وآمد و سایر نیازهای روزمره افزایش یافته است و تأخیر در پرداخت کمک معیشتی فشار مضاعفی بر خانواده‌های دارای معلول ایجاد کرده است.
عده‌ای از فعالان حوزه معلولان معتقدند که هنوز مصوبه ماده ۲۷ قانون حمایت از حقوق معلولان به‌صورت کامل اجرا نشده است، چرا که دولت در قانون موظف است کمک معیشتی را حداقل برابر با دستمزد سالانه تعیین کند.
همچنین، «وسع‌سنجی» و تعیین دهک‌ها در میان متقاضیان باعث بروز اختلاف نظرهایی شده است؛ برخی مشمولان می‌گویند که معیارهای وسع‌سنجی دقیق و شفاف نیستند و امکان خطا در تقسیم دهک‌ها وجود دارد.
در برخی موارد، بدهی‌های معوق به مددجویان نیز مطرح شده است؛ یعنی دولت باید مبالغ ماه‌های گذشته را پرداخت کند اما برخی متقاضیان همچنان منتظر مابه‌التفاوت‌ها هستند.
چالش دیگر، نقص در اطلاع‌رسانی است؛ بعضی از معلولان شدید به دلیل ناآگاهی از ثبت‌نام یا مدارک لازم، حتی نتوانسته‌اند متقاضی شوند.
در نهایت، پوشش تعداد مشمولان و منابع محدود بودجه یکی دیگر از ایرادات کلان است. بسیاری معتقدند که تعداد واقعی افراد دارای معلولیت شدید در کشور بیشتر از آمارهای رسمی است و دولت باید منابع بیشتری تخصیص دهد.
در سال‌های گذشته نیز کمک معیشتی معلولان اجرا شده اما به‌صورت ناقص یا با مبلغ کمتر. طبق گزارش‌ها، دولت موظف بود با قانون حمایت از معلولان، مبلغ کمک معیشتی را سالانه به حداقل دستمزد برساند، اما در بسیاری از دوره‌ها، این قانون به‌صورت کامل اجرا نشده است.
در دوره اخیر، مستمری معلولان تحت پوشش بهزیستی نیز افزایش قابل توجهی داشته است (مثلاً گفته شده که در سال ۱۴۰۴ مستمری مددجویان حدود ۴۰٪ افزایش یافته است) ولی این افزایش شامل کمک معیشتی جدید ندارد و بسیاری از افراد معلول شدید خارج از پوشش مستمری به‌عنوان «پوشش اضافی» قرار گرفتند.
ناظران اقتصادی معتقدند آنچه که در عنوان «کمک معیشتی بهزیستی» پرداخت می‌شود، باید مکمل مستمری باشد و نه جایگزین آن، اما آنچه در اجرا دیده شده گاهی همپوشانی دارد و برخی دریافت‌کنندگان مستمری در کنار آن، کمک معیشتی نیز دریافت می‌کنند.
تأثیرات کمک معیشتی بر زندگی معلولان
با اجرای کمک هزینه معیشتی معلولان شدید ۱۴۰۴، بخشی از هزینه‌های ضروری زندگی مانند دارو، تجهیزات توانبخشی، حمل‌ونقل درمانی و مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند تأمین شود. این کمک کاهش فشار روانی و مالی بر خانواده‌ها را هدف دارد.
برای افرادی که توان کار ندارند و خانواده‌ای کم‌درآمد دارند، این کمک معیشتی نقش مهمی در حفظ کرامت زندگی ایفا می‌کند.
البته اگر پرداخت‌ها منظم انجام شود، مزیت بزرگ آن پیش‌بینی‌پذیری درآمد برای خانوار معلول است؛ اما تأخیرها این پیش‌بینی‌پذیری را کاهش داده است.
اگر این طرح به درستی اجرا شود، می‌تواند به کاهش فقر شدید در بین دهک‌های پایین کمک کند و فاصله ناعدالتی را کاهش دهد.
واکنش مسئولان و وعده‌های اصلاح
مسئولان سازمان بهزیستی تأکید کرده‌اند که کمک معیشتی معلولان از آذر سال گذشته پرداخت شده است و روند آن مستمر خواهد بود.
همچنین، رئیس سازمان بهزیستی گفته است که از ماه آینده کمک هزینه معیشتی معلولان به ۱,۵۰۰,۰۰۰ تومان افزایش خواهد یافت.
در بودجه سال ۱۴۰۴، اعتبارات لازم برای تصویب آیین‌نامه اجرایی و پرداخت کمک معیشتی پیش‌بینی شده است.
برخی نمایندگان مجلس نیز در تذکر به وزیر تعاون خواستار اجرای کامل ماده ۲۷ قانون حمایت از حقوق معلولان و پرداخت «دستمزد سالانه» به معلولان شده‌اند.
دولت وعده داده است که در صورت تأخیر در استعلام یا پرداخت، سنوات گذشته را جبران کند و مابه‌التفاوت را به مشمولان برگرداند.