بازی‌های محلی همواره بخشی از فرهنگ و هویت جوامع مختلف بوده‌اند. یکی از این بازی‌های سنتی و محبوب در ایران، بازی «عمو زنجیرباف» است که در سراسر کشور با اشکال و نام‌های مختلفی اجرا می‌شود. این بازی نه تنها سرگرم‌کننده است، بلکه به تقویت همکاری گروهی و مهارت‌های اجتماعی کودکان کمک می‌کند.
روش اجرای بازی عمو زنجیرباف
برای اجرای این بازی، حداقل ۱۰ نفر نیاز است. مراحل بازی به شرح زیر است:
- تشکیل گروه: دو نفر که از نظر قدرت بدنی و قد و وزن نسبت به بقیه بزرگ‌تر هستند، به عنوان «سرگروه» و «عمو زنجیرباف» انتخاب می‌شوند. سایر بازیکنان دست‌های یکدیگر را گرفته و یک نیم‌دایره تشکیل می‌دهند.
- شروع مکالمه: سرگروه با همراهی سایر بازیکنان، سوالاتی را به صورت آهنگین از عمو زنجیرباف می‌پرسد و او پاسخ می‌دهد. نمونه‌ای از این مکالمه به شرح زیر است:
سرگروه: عمو زنجیرباف؟
گروه: بله؟
سرگروه: زنجیر منو بافتی؟
گروه: بله
سرگروه: پشت کوه انداختی؟
گروه: بله
سرگروه: بابا اومده؟
گروه: چی چی آورده؟
سرگروه: نخود و کشمش
گروه: بخور و بیا
سرگروه: با صدای چی؟
عمو زنجیرباف: با صدای گربه (یا هر حیوان دیگری)
- حرکت بازیکنان: پس از نام بردن حیوان، بازیکنان با تقلید صدای آن حیوان، از زیر دست‌های قلاب‌شده عمو زنجیرباف و نفر کناری‌اش عبور می‌کنند. این کار باعث می‌شود که دست‌های بازیکنان به تدریج پیچ خورده و زنجیری بافته شود.
- آزمایش استحکام زنجیر: پس از بافته شدن زنجیر، سرگروه و عمو زنجیرباف از دو طرف زنجیر را می‌کشند تا ببینند زنجیر از کجا پاره می‌شود. بازیکنانی که دست‌هایشان از هم جدا می‌شود، جریمه می‌شوند.
تاریخچه و تنوع‌های منطقه‌ای
بازی عمو زنجیرباف در مناطق مختلف ایران با تفاوت‌هایی اجرا می‌شود. به عنوان مثال، در برخی مناطق پس از پاره شدن زنجیر، سرگروه و بازیکنانی که در حلقه متصل به او باقی مانده‌اند، با دستان باز و به صورت لی‌لی‌کنان، عمو زنجیرباف و بازیکنان متصل به او را تعقیب می‌کنند تا آن‌ها را بگیرند. هر فردی که گرفتار شود، به تیم سرگروه می‌پیوندد و بازی ادامه می‌یابد تا تمامی بازیکنان گرفته شوند. در روش دیگری، پس از پاره شدن زنجیر، تعداد بازیکنان هر بخش شمارش می‌شود و گروهی که تعداد بیشتری دارد، برنده اعلام می‌شود. گروه بازنده باید برنده‌ها را روی کول سواری دهند.
نکات مهم در اجرای بازی
- این بازی به فضای باز و تعداد کافی بازیکن نیاز دارد.
- هدف اصلی بازی، تقویت همکاری گروهی و ایجاد نشاط در بین کودکان است.
- در انتخاب سرگروه و عمو زنجیرباف، بهتر است از بازیکنانی استفاده شود که توانایی هدایت بازی را دارند.
نتیجه‌گیری
بازی عمو زنجیرباف یکی از بازی‌های سنتی و محبوب ایرانی است که با اجرای ساده و نیاز به تجهیزات کم، می‌تواند در هر زمان و مکانی اجرا شود. این بازی علاوه بر سرگرمی، به تقویت مهارت‌های اجتماعی و همکاری گروهی کودکان کمک می‌کند و بخشی از میراث فرهنگی ارزشمند ایران محسوب می‌شود.