صفحه اقتصاد -اخیرا مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی در یکی از سخنرانی‌هایش “به فعالیت برخی از شرکتهای متعلق به مدیران اسبق و سابق سازمان تامین اجتماعی اشاره کرده است که هزاران میلیارد تومان به سازمان و در واقع به بیمه شدگان و مستمری بگیران سازمان تامین اجتماعی (که از قضا کارکنان سازمان تامین اجتماعی نیز در زمره بیمه شدگان و مستمری بگیران آن قرار دارند) خسارت وارد ساخته است که اگر بر این واقعه خون بگرییم رواست. هر چند که معتقدم عده قلیلی از همکاران شاغل و بازنشسته به این ورطه فروغلطیده‌اند و قاطبه همکاران شاغل و بازنشسته سازمان تامین اجتماعی افرادی امانت دار، پاکدست، سالم و دغدغه‌مند و دلسوز نسبت به سازمان تامین اجتماعی و شرکای اجتماعی آن هستند.

سال ۱۳۹۶ در مقاله مفصلی تحت عنوان «یوزارسیف در تامین اجتماعی» که در وبلاگ شخصی‌ام منتشر شده است، به تبیین مشخصه‌های لازم برای انتخاب و انتصاب مدیران و کارشناسان سازمان تامین اجتماعی پرداخته‌ام و با اقتباس از داستان حضرت یوسف (ع) چهار صفت «امین، مکین، حفیظ و علیم» را به عنوان اصلی‌ترین مشخصه کار در سازمان تامین اجتماعی برشمرده‌ام:

یکی از مفاهیم متعالی و ارزشمند در تمام جهان و مذاهب و بویژه آموزه‌های ایرانی و اسلامی مقوله «امانت داری» است و اگر بخواهیم یکی از نقش‌ها و کارکردهای اصلی سازمان تامین اجتماعی را برشماریم قطعا اولین وجه بارز و نکته ممیزه سازمان تامین اجتماعی نسبت به سایر سازمانها، مقوله «امانت داری» آن است و از همین منظر «امین» بودن، باید به عنوان یکی از شاخصهای اصلی انتخاب و انتصاب مدیران و کارشناسان سازمان تامین اجتماعی ملاک عمل قرار گرفته و بگیرد. بویژه آنکه متاسفانه در سنوات اخیر مقولاتی نظیر «تضاد نقش»، «تعارض منافع»، «درب چرخان» به عنوان روشهای شیک و جدید دزدی و خیانت در امانت باب شده است و به خاطر وارونگی ارزش‌ها و سیستماتیک و شبکه‌ای شدن فساد در کشور مبارزه با این پدیده‌های شوم و پلید، بسیار سخت شده است.

این امر در نسل‌های قبلی سازمان نهادینه شده بود و همکاران سازمان تامین اجتماعی هیچگاه و تحت هیچ شرایطی «حیف و میل» اموال بیمه شدگان و مستمری بگیران را بر نمی‌تابیدند. از منظر «حیف» در زمان شروع به کارم در شعبه ۱۹ تهران، شاهد بودم که روی میز کارکنان آهن ربایی بود که در انتهای روز سوزن ته گرد‌ها و کلیپس‌ها را به وسیله آن از روی زمین جمع میکردند و میگفتند «این امانت مردم است» از منظر «میل» هم در همان شعبه، یک روز شاهد تماس تلفنی یک نفر با مسئول واحدمان آقای خیرآبادی بودم که به او خبر وقوع یک ارتشاء در شعبه دیگری را داد و آقای خیرآبادی هی میگفت «امکان نداره؟! مگه میشه؟!» و گوشی را قطع کرد و چشمانش خیس اشک شد. وقتی از او پرسیدم چی شده؟ مگر چی گفتند؟ گفت که «الان خبر دادند که متاسفانه در فلان شعبه خطایی صورت گرفته» گفتم خب شما چرا ناراحت شدی و چشمانت خیس شد؟ گفت «ما در سازمان از این چیزها نداشتیم» یعنی برای وقوع خطای دیگری در شعبه دیگری از سازمان و خیانت دیگری به امانت سازمان، ناراحت شده بود.

در آموزه‌های ایرانی و اسلامی «امانت» و «حق الناس» از قداست والایی برخوردار بوده و هست حتی در میان دزدان و سارقین! حتما خوانده‌اید و شنیده‌اید که فردی در گرگ و میش هوای صبحگاهی از گرمابه عمومی خارج شد و برای انجام کاری، همیان پر از پول خود را به فردی که بیرون گرمابه ایستاده بود امانت داد و رفت و پس از مراجعت و روشن شدن هوا دید که همیان خود را به یکی از دزدان معروف شهر سپرده و آن دزد درب گرمابه منتظر او ایستاده است و تا وی را دید همیان را به او برگرداند، صاحب مال گفت چرا پولهایم را ندزدیدی؟ و آن دزد گفت «چون تو آن‌ها را به» امانت «نزد من گذاشته بودی»!

به خاطر دارم زمانی که معاون امور استانهای سازمان بودم یک روز مدیرکل تامین اجتماعی استان فارس تماس گرفت و گفت در یکی از شهرستانهای استان بخاطر موضوع تقسیمات کشوری اعتراض و اغتشاش شده و فرمانداری از رئیس شعبه تامین اجتماعی شهرستان خواسته که ساختمان شعبه را در اختیار نیروهای انتظامی و امنیتی قرار دهد در آنزمان من رئیس ستاد مدیریت بحران سازمان تامین اجتماعی هم بودم و طبق دستورالعمل باید هماهنگی‌های لازم با من انجام می‌شد. به مدیرکل گفتم سازمان تامین اجتماعی اولا امانت مردم است و نباید کاری کنیم که خدای نکرده به این امانت تعرضی بشود، ثانیا اموال سازمان متعلق به بیمه شدگان و مستمری بگیران است و نمیتواند برای کار دیگری مورد استفاده قرار گیرد و ثالثا سازمان تامین اجتماعی مآمن و پناهگاه مردم است فلذا به رئیس شعبه بگوئید از اطلاعات شعبه پشتیبان بگیرد و درب‌های شعبه را قفل کند و اجازه ورود هیچکسی را به شعبه ندهد و اگر فرماندار تماس گرفت به او بگوید فلانی که معاون امور استانها در ستاد است دستور داده و موبایل من را هم به فرماندار بدهید.

موضوع «امانت» و «امانت داری» در سازمان تامین اجتماعی، فی نفسه و بالذاته مهم و لازم الاتباع است و به شرایط و اقتضائات و اوضاع و احوال آدمی و یا جامعه ربطی ندارد و هیچ محمل، مستمسک و بهانه‌ای را نمی‌توان برای توجیه «خیانت در امانت» مطرح ساخت.

برخی افراد شاغل و بازنشسته، رفتار برخی مدیران سازمان یا وزارتخانه بالاسری سازمان با خودشان در دوران اشتغال یا بازنشستگی را به عنوان توجیه این اعمال سوء مطرح می‌کنند که مسموع نیست مثل اینکه بگوئیم مربی یک مهد کودک بخاطر رفتار مدیر مهد کودک مجاز است بچه‌های مردم که امانت نزد او هستند را گرسنگی بدهد یا کتک بزند.

برخی از افراد ناراحتی خود از شرایط موجود کشور و مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی وسیاسی را مستمسک کار خلاف خود قرار می‌دهند که این هم صحیح نیست مثل اینکه به یک پزشک یا پرستار حق بدهیم که که به خاطر اعتراضش به یک موضوعی، برای درمان مریض کم بگذارد یا یا به یک آتش نشان اجازه بدهیم که بخاطر اعتراضش به وضع موجود بنشیند و شاهد سوختن مال و اموال مردم باشد.

برخی افراد شاغل و بازنشسته، کم بودن حقوق ومزایا ویا مستمری ویا حتی کمک‌های جانبی را به عنوان توجیه خیانت در امانت قلمداد میکنند و این حرف مثل این است که به همان مربی مهد کودک حق بدهیم که چون مدیر مهد کودک حقوق او را زیاد نکرده، می‌تواند از غذا و دارو لباس بچه‌هایی که نزد او امانت هستند بدزدد و به آن‌ها گرسنگی بدهد.

برخی افراد مشکلات و نارسائیهای قانونی و مقرراتی و یا اجرایی و عملیاتی و یا اشتباهات سهوی و عمدی کارکنان در عملیات اجرایی بیمه‌ای را مستمسک این اعمال خلاف خود قرار می‌دهند که باید گفت اولا این وضعیت ماحصل کارکرد چندین نسل مدیران و کارشناسان و از جمله خود آنان است و یک شبه اتفاق نیافتاده وثانیا چرا در زمان اشتغال به این روال‌ها و رویه‌هایی که مدعی نادرستی آن هستند توجه نکردند و مرتفع نساختند و ثالثا چرا الان به کمک مدیران و کارشناسان فعلی سازمان نمی‌آیند تا اشتباهات اصلاح شوند و متاسفانه طی چند دهه اخیر میزان مطالبه‌گری، مصاحبه و مقاله فعالان کارگری و بازنشستگی غیر همکار و حتی کارفرمایان در دفاع از کیان سازمان به وفور وجود دارد ولی دریغ از یک مقاله همکار یا یک بیانیه تشکلهای کارمندی سازمان تایمن اجتماعی.

برخی افراد می‌گویند بیرون به ما این قدر رشوه می‌دهند وسازمان باید معادل آن را به ما حقوق و مستمری بدهد و اگر ندهد ما مجاز به خیانت در امانت هستیم که این هم توجیه غلطی است و اگر این منطق را بخواهیم بپذیریم دیگر سنگ روی سنگ بند نمی‌شود. جالب است که برخی از این افراد خائن به امانت مردم، همانطور که مدیرعامل سازمان اعلام کرده است در جهان واقع و در طول روز مبادرت به کارهایی می‌کنند که منابع وصولی سازمان کاهش یابد و به عبارتی بر شاخ نشسته‌اند و بن و ریشه را می‌برند و از غروب تا پاسی از شب در فضای مجازی سلبریتی‌وار عمل نموده و داد سخن از شرایط نامطلوب سازمان می‌زنند و یا مطالبه حقوق ومستمری بیشتر برای بازنشستگان همکار می‌نمایند.

برخی افراد شاغل و بازنشسته، تخلف مالی ویا سوء مدیریت و یا خطای برخی مدیران سابق و لاحق سازمان و یا وزارتخانه بالاسری را مستمسک توجیه کار خود قرار می‌دهند که این امر هم صحیح نیست و کار خلاف در هر حال خلاف است و نمی‌شود خلاف دیگران را توجیه‌گر خلاف خود قرار داد وجالب توجه اینکه برخی از افرادی که به این کارهای خلاف دست میزنند در دوران اشتغال و تصدی مسئولیت بیشترین مقاومت را در اصلاح و بازمهندسی و به روزرسانی فرآیندهای سازمانی داشتند و بیشترین سخت گیری‌ها را با همکاران شاغل و بازنشسته داشتند.

سازمان تامین اجتماعی من حیث المجموع از نظام پرداختهای خوبی برخوردار است ولیکن به هر تقدیر این سازمان «بد بدرقه» است و برخی از همکاران در مقاطعی با شرایط خوبی بازنشسته نشدند و تکریدم لازم از آن‌ها انجام نشده است و این امر را بهانه‌ای برای خیانت به امانت قرار می‌دهند. به خاطر دارم مرحوم حیدر قلی عمرانی که از مدیران عامل قبل از انقلاب سازمان تامین اجتماعی است و علیرغم برخی بی‌مهری‌ها و ناملایماتی که در سال ۱۳۵۷ دیده بود و رحل اقامت در خارج از کشور افکنده بود در سن ۹۰ سالگی در سانتاکروز آمریکا دل در گرو سازمان تامین اجتماعی داشت و مقالات و کتب و اخبار مربوط به سازمان تامین اجتماعی را پیگیری و ایده‌ها و پیشنهادات کارشناسی ارائه می‌کرد

درپایان ضمن تاکید مجدد بر اینکه سازمان تامین اجتماعی هنوز هم از جمله سازمانهای سالم و پاک است و قاطبه پرسنل شاغل و بازنشسته آن خود را مقید و متعهد به وجه امانتداری می‌دانند و باید حساب آن‌ها را از معدود و و قلیل افراد طمعکار و زیاده خواه جدانمود، مخلص کلام اینکه امانت داری شاکله و گرانیگاه سازمان تامین اجتماعی است ونباید اجازه داد زیاده خواهی و مطامع عده قلیلی از همکاران شاغل و بازنشسته باعث خدشه و خلل در این مشخصه بارز سازمان تامین اجتماعی شود. بازمهندسی فرآیندها، تقویت کنترلهای داخلی، هوشمندسازی و تحول دیجیتال، شفافیت و شکل دهی سازمان باز، طراحی و پیاده‌سازی سیستم متمرکز بیمه‌ای، ایجاد لینک بین سیستمهای بیمه‌ای و اداری و مالی وارتقاء سلامت اداری و حمایت از سوت زنان و افراد پاکدست بخشی وبرخورد جدی با تخلفات مالی بخشی از راهکارهای تقویت امانتداری سازمان تامین اجتماعی است.

علی حیدری

کارشناس رفاه و تامین اجتماعی