مقدمه
نقش زنان در تاریخ همواره موضوعی جذاب و پر از پیچیدگی‌های فرهنگی و اجتماعی بوده است. در دوران اشکانیان، زنان با وجود محدودیت‌های موجود، توانستند در عرصه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی نفوذ چشم‌گیری داشته باشند. یکی از این زنان برجسته، موزا، کنیزی رومی بود که به مقام همسر پادشاه اشکانی، فرهاد چهارم، رسید و به‌طور مشترک با پسرش حکومت کرد. در این مقاله به بررسی نقش موزا و دیگر زنان تأثیرگذار در دوره اشکانیان خواهیم پرداخت.
نقش موزا در حکومت اشکانیان
در سال ۲۰ پیش از میلاد، موزا به عنوان کنیزی از سوی امپراتور روم، آگوستوس، به فرهاد چهارم، پادشاه اشکانی، هدیه داده شد. او به‌سرعت در دربار اشکانی نفوذ پیدا کرد و به همسری فرهاد چهارم درآمد. موزا با تاثیرگذاری بر فرهاد، موفق شد پسرش فرهاد پنجم (فرهادک) را به جانشینی برساند. پس از مرگ فرهاد چهارم، موزا و فرهاد پنجم به‌طور مشترک حکومت کردند.
سکه‌های مشترک موزا و فرهاد پنجم
یکی از شواهد مهم همکاری موزا و فرهاد پنجم، سکه‌هایی است که با تصویر هر دو ضرب شده‌اند. این سکه‌ها نشان‌دهنده‌ی اهمیت و نقش موزا در حکومت اشکانیان است. هرچند موزا به‌عنوان پادشاه مستقل شناخته نمی‌شود، اما تأثیر او در سیاست‌های داخلی و خارجی اشکانیان غیرقابل انکار است.
پایان حکومت موزا و فرهاد پنجم
بزرگان اشکانی از انفعال فرهاد پنجم در برابر مزاحمت‌های رومیان در ارمنستان و تبار رومی مادرش ناراضی بودند. در سال ۴ میلادی پس از یک دوره حکومت شش‌ساله، هر دو را از تخت سلطنت برکنار کردند و ارد سوم را به جای آن‌ها نشاندند. موزا و فرهاد پنجم به رم گریختند و توسط آگوستوس پذیرفته شدند. اما سرنوشت نهایی موزا و فرهاد پنجم همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است.
زنان دیگر تأثیرگذار در دوره اشکانیان
علاوه بر موزا، زنان دیگری نیز در دوره اشکانیان نقش‌های مهمی ایفا کردند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
سورا، دختر اردوان چهارم
سورا به‌عنوان مشاور و فرمانده ارتش پدرش، اردوان چهارم، نقش مهمی در نبرد با اردشیر اول ساسانی ایفا کرد. او پس از کشته شدن پدرش، به خونخواهی برخاست و تصور می‌شود که در میدان نبرد کشته شده باشد. نقش او در ارتش و سیاست نشان‌دهنده توانمندی‌های زنان در دوره اشکانیان است.
آرتادخت، وزیر خزانه‌داری
آرتادخت در زمان اردوان چهارم به‌عنوان وزیر خزانه‌داری و امور مالی خدمت می‌کرد و با ساماندهی مالیات‌ها، اقتصاد حکومت اشکانی را رونق بخشید. او با مدیریت مالی قوی خود توانست وضعیت اقتصادی را بهبود بخشد و نقشی کلیدی در دولت ایفا کرد.
نتیجه‌گیری
در مجموع، هرچند زنان در دوره اشکانیان به‌عنوان پادشاه مستقل حکومت نکردند، اما برخی از آنان با نفوذ و قدرت خود تأثیر بسزایی در سیاست و حکومت داشتند. موزا، سورا و آرتادخت نمونه‌هایی از زنانی هستند که با توانمندی‌های خود، مسیر تاریخ اشکانیان را تحت تأثیر قرار دادند. حضور و نقش این زنان نه‌تنها نشان‌دهنده اهمیت زنان در تاریخ است، بلکه الهام‌بخش زنانی است که در جستجوی برابری و عدالت در جهان امروز هستند.