مقدمه
آیین‌های تدفین در دوره اشکانیان، با تنوع فوق‌العاده‌ای همراه بودند که این تنوع ناشی از گوناگونی فرهنگی و مذهبی این دوره است. اشکانیان با سیاست تسامح دینی، به ادیان متعددی مثل زرتشتی، مهرپرستی، بودایی، یهودیت و مسیحیت اجازه فعالیت می‌دادند و این مسئله به تنوع در شیوه‌های تدفین منجر شده بود.
روش‌های تدفین در دوره اشکانی
در دوره اشکانیان، روش‌های مختلفی برای تدفین وجود داشت که هر کدام از آن‌ها نمایانگر باورها و اعتقادات مختلف فرهنگی و مذهبی بودند. در ادامه به بررسی این روش‌ها می‌پردازیم.
گورخمره‌ای
در این روش، اجساد درون خمره‌های سفالی قرار می‌گرفتند. این نوع تدفین بیشتر در مناطقی مانند دشت مغان، طاق‌بستان، همدان و مریوان رواج داشت. این نوع تدفین نشان‌دهنده اعتقاد به حفظ جسم و روح برای زندگی پس از مرگ بود.
گورهای گودالی
این روش شامل دفن اجساد در گودال‌های ساده‌ای در زمین بود. استفاده از این روش نشان‌دهنده سادگی و نزدیکی بیشتر به باورهای ابتدایی انسان‌ها در مورد مرگ و زندگی پس از آن است.
گورهای دخمه‌ای
در این روش، اتاقک‌هایی در دل صخره‌ها کنده می‌شد و اجساد درون آن‌ها قرار می‌گرفتند. این نوع تدفین نشان‌دهنده اهمیت حفاظت و احترام به فرد متوفی و همچنین نمادی از قدرت و ثروت خانواده‌ها بود.
آرامگاه‌های سردابه‌ای
این روش شامل استفاده از ساختمان‌های زیرزمینی برای دفن اجساد بوده است. آرامگاه‌های سردابه‌ای به دلیل معماری خاص و پیچیدگی ساختاری، نشان‌دهنده سطح بالای تکنولوژی و هنر معماری در آن دوره بودند.
گورهای چاهی
این روش شامل دفن اجساد درون چاه‌هایی بود که به عنوان محلی برای نگهداری از متوفی استفاده می‌شد. استفاده از چاه‌ها به عنوان محل دفن، نشان‌دهنده ارتباط با عناصر طبیعی و باورهای خاص درباره زندگی پس از مرگ بود.
گور معبد
این روش شامل استفاده از ساختمان‌هایی با کاربری مذهبی برای دفن اجساد بود. این نوع تدفین نشان‌دهنده پیوند عمیق بین دین و زندگی روزمره و همچنین اعتقاد به ارتباط نزدیک بین انسان و خداوندان بود.
تدفین در تابوت‌های سفالی یا چوبی
در برخی مناطق، اجساد در تابوت‌های سفالی یا چوبی دفن می‌شدند. این نوع تدفین نشان‌دهنده پیشرفت در صنایع دستی و همچنین اعتقاد به اهمیت حفاظت از جسم متوفی بود.
ویژگی‌های مشترک تدفین‌ها در دوره اشکانی
با وجود تنوع در روش‌های تدفین، برخی ویژگی‌های مشترک در تمامی این روش‌ها وجود داشت که نشان‌دهنده باورها و اعتقادات مشترک در جامعه اشکانی بود.
همراهی با اشیای شخصی
اجساد معمولاً با اشیایی مانند ظروف تزئینی، خمره و سکه دفن می‌شدند. این اشیا به عنوان نمادی از اعتقاد به زندگی پس از مرگ و نیاز متوفی به این اشیا در آن جهان تلقی می‌شدند.
تنوع در جهت‌گیری اجساد
جهت‌گیری اجساد در قبرها متفاوت بود و جهت خاصی رعایت نمی‌شد. این تنوع نشان‌دهنده عدم وجود قواعد ثابت و پذیرش تفاوت‌های فردی و فرهنگی بود.
حالت‌های مختلف دفن
اجساد به صورت کشیده، جمع‌شده یا طاق‌باز دفن می‌شدند. این تنوع در حالت‌های دفن نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری در باورها و اهمیت به انتخاب‌های فردی بود.
نتیجه‌گیری
آیین‌های تدفین در دوره اشکانیان نشان‌دهنده پذیرش و همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان و فرهنگ‌های مختلف بود. این تنوع در روش‌های تدفین و ویژگی‌های مشترک آن‌ها، نشان‌دهنده غنای فرهنگی و اعتقادی این دوره تاریخی است. با مطالعه این آیین‌ها، می‌توان به درک بهتری از زندگی اجتماعی و باورهای مذهبی مردم آن زمان دست یافت.